Του Παντελή Σαββίδη
Φέτος το καλοκαίρι δοκιμάστηκε η συνύπαρξη στα Πανηγύρια της Φλώρινας και παρά τις προσπάθειες ακτιβιστών με υπεροριακές επαφές υπάρχει αισιοδοξία για αγαστή συμβίωση.
Στη Δυτική Μακεδονία ζει μια ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα: Έλληνες πολίτες δίγλωσσοι, που πέρα από τα ελληνικά μιλούν ένα τοπικό σλαβικό ιδίωμα. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν ακλόνητη ελληνική εθνική συνείδηση, κάτι που έχει ιστορικές ρίζες. Ήδη από τον Μακεδονικό Αγώνα στις αρχές του 20ού αιώνα, πολλοί σλαβόφωνοι ντόπιοι πολέμησαν στο πλευρό του ελληνισμού, προσφέροντας ακόμη και τη ζωή τους για την ελληνική ταυτότητα της Μακεδονίας
Σήμερα, οι απόγονοί τους στην πλειονότητά τους συνεχίζουν να αισθάνονται Έλληνες και θεωρούν τη διγλωσσία τους πολιτισμικό πλούτο του τόπου. Υπάρχει, όμως, και μια μικρή μειοψηφία ακτιβιστών που επιχειρούν να περάσουν διαφορετικές αντιλήψεις. Ορισμένοι συνεργάζονται με κύκλους από το γειτονικό κράτος της Βόρειας Μακεδονίας, επιδιώκοντας να καλλιεργήσουν στους δίγλωσσους μια ξεχωριστή “μακεδονική” εθνική ταυτότητα. Μέχρι στιγμής οι προσπάθειες αυτές πέφτουν στο κενό – ενδεικτικά, σε εκλογικές αναμετρήσεις τα σχήματα που μιλούν για ύπαρξη «μακεδονικής μειονότητας» στην Ελλάδα συγκεντρώνουν ελάχιστη υποστήριξη.
Κάθε καλοκαίρι, σε πολλά χωριά της Φλώρινας, της Πέλλας και της Καστοριάς, διοργανώνονται πανηγύρια όπου οι κάτοικοι τραγουδούν και χορεύουν τα παραδοσιακά τους τραγούδια. Σε χωριά με δίγλωσσο πληθυσμό (π.χ. Μελίτη, Ιτέα, Άγ. Παντελεήμονας, Ξινό Νερό, Αετός) ακούγονται και σλαβόφωνα τραγούδια της τοπικής “ντόπιας” διαλέκτου. Τα περισσότερα έχουν θεματολογία τη φύση, την αγάπη, τη νοσταλγία.
Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 παρεισέφρησαν στο ρεπερτόριο και ορισμένα τραγούδια με αλυτρωτικό περιεχόμενο
– δηλαδή στίχους που παρουσιάζουν τους Έλληνες ως κατακτητές της Μακεδονίας και μιλούν για μελλοντική εκδίωξή τους ή για ένωση της “Μακεδονίας του Αιγαίου” με τα άλλα τμήματα (του Βαρδάρη και του Πιρίν).
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τραγούδι «Вардаре, Пирин, кај ти е?» που αναφέρεται συμβολικά στον ποταμό Αξιό (Βαρδάρη), στο όρος Πιρίν της Βουλγαρίας και στην ελληνική Μακεδονία, υπονοώντας την πολυπόθητη “ένωση” των τριών. Όταν τέτοιοι στίχοι ακούγονται δημόσια, πολλοί ντόπιοι ενοχλούνται.
Δεν τους ενοχλεί η χρήση της σλαβικής γλώσσας καθαυτή· η αντίδραση αφορά το περιεχόμενο συγκεκριμένων τραγουδιών που τους παρουσιάζει ως ξένους στον τόπο τους.
Οι μεγαλύτεροι, γνωρίζοντας την ιστορία και έχοντας οικογενειακές μνήμες αγώνων, νιώθουν προσβεβλημένοι όταν ακούν τα εγγόνια τους να τραγουδούν ότι “ο κακός Έλληνας” πρέπει να φύγει από τη Μακεδονία. Θεωρούν ότι έτσι βανδαλίζεται η ιερότητα της γιορτής με πολιτικές σκοπιμότητες
Από την άλλη, οι λίγοι πρωτεργάτες που επιμένουν στα αλυτρωτικά τραγούδια ισχυρίζονται ότι απλώς τιμούν την κληρονομιά των προγόνων τους και δεν έχουν πολιτική στόχευση. Η χρήση της γλώσσας των παππούδων τους είναι γι’ αυτούς αναφαίρετο πολιτιστικό δικαίωμα. Σε μια περιοχή όμως όπου η ταυτότητα υπήρξε επί δεκαετίες πεδίο διενέξεων, τέτοια σύμβολα φορτίζονται αναπόφευκτα γεωπολιτικά. Έτσι, μια λαϊκή βραδιά διασκέδασης μπορεί εύκολα να παρερμηνευτεί ως εθνικιστική εκδήλωση.
Οι μουσικές μπάντες και οι ήχοι της περιοχής
Το Μακεδονικό Μεράκι είναι παραδοσιακή ορχήστρα από τη Φλώρινα με κλαρίνο και χάλκινα (τρομπέτες, τούμπες). Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει τραγούδια στα ελληνικά αλλά και στη ντόπια διάλεκτο.
Τα Χάλκινα Ηχοχρώματα είναι συγκρότημα με έντονες βαλκανικές επιρροές, που συνδυάζει τους μακεδονίτικους ρυθμούς με το γνώριμο βαλκανικό gypsy-brass ύφος – αποδίδοντας πιο γρήγορους, “διαβαλκανικούς” ήχους.
Η Μπάντα Φλώρινας (αδερφοί Βαλκάνη) είναι η ιστορική μπάντα της περιοχής, γνωστή από γάμους και πανηγύρια. Διατηρεί τους κλασικούς τοπικούς σκοπούς με κλαρίνο και χάλκινα, μένοντας πιστή στο παραδοσιακό ύφος.
Παρατηρείται επίσης μια αλλαγή στη μουσική φυσιογνωμία των εκδηλώσεων. Παραδοσιακά οι σκοποί της Δυτικής Μακεδονίας –ιδίως στη Βλάστη– είχαν αργό, ηπειρώτικο ύφος με κυρίαρχο το κλαρίνο και τις τρομπέτες. Σήμερα όμως πολλές μπάντες προτιμούν πιο γρήγορους βαλκανικούς ρυθμούς με οξύτερα πνευστά (άλτο κλαρίνο, σαξόφωνο), επηρεασμένες από τη σύγχρονη μουσική της Βόρειας Μακεδονίας
Έτσι, το αυθεντικό τοπικό ύφος εν μέρει υποσκελίζεται από εισαγόμενους βαλκανικούς ήχους – εξέλιξη που προβληματίζει όσους επιθυμούν να διαφυλάξουν τη γνήσια παράδοση.
Το επίσημο ελληνικό κράτος δεν επεμβαίνει δραστικά σε αυτά τα ζητήματα. Οι εκδηλώσεις αφήνονται να εξελιχθούν χωρίς εμφανή παρουσία της αστυνομίας ή άλλων αρχών, παρά τις όποιες καταγγελίες. Μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις επιχειρήθηκε κάποια παρέμβαση (π.χ. απαγόρευση συμμετοχής συγκεκριμένης ορχήστρας σε πανηγύρι), όμως γενικά επικρατεί η λογική της ανοχής – ίσως επειδή οι αρχές δεν θέλουν να δώσουν διαστάσεις στο θέμα.
Συνοψίζοντας, η λύση βρίσκεται στη μέση οδό: ούτε αδιαφορία ούτε καταστολή. Ο αλυτρωτισμός πρέπει να αντιμετωπιστεί με ήπια μέσα – διάλογο, πειθώ και συμμετοχή των ίδιων των τοπικών συλλόγων, που μπορούν να συμφωνήσουν να αποφεύγουν τα ελάχιστα εκείνα προκλητικά τραγούδια. Υπάρχουν άλλωστε δεκάδες όμορφα δίγλωσσα τραγούδια χωρίς επιθετικό περιεχόμενο, με τα οποία όλοι μπορούν να διασκεδάσουν. Παράλληλα, η πολιτεία οφείλει να δείξει ότι σέβεται τη δίγλωσση παράδοση ως κομμάτι του εθνικού μας πλούτου, αλλά και να αποτρέψει κάθε προσπάθεια εργαλειοποίησής της από ξένους ή ακραίους κύκλους. Με γνώση της ιστορίας, ψυχραιμία και πνεύμα συνεννόησης, η πολυφωνία της Δυτικής Μακεδονίας μπορεί να ανθίζει ως γέφυρα πολιτισμών – χωρίς να γίνεται αιτία διχασμού.
https://www.anixneuseis.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου