Τραγικές διαπιστώσεις και συμπεράσματα από ένα ντοκυμαντέρ
Του Παντελή Σαββίδη
Ηκατάληξη της σειράς ντοκυμαντέρ του Αλέξη Παπαχελά στον Σκάι ήταν εντυπωσιακή, κυρίως, λόγω της ηχογραφημένης παρουσίασης του Πολεμικού Συμβουλίου τις κρίσιμες ώρες της τουρκικής απόβασης στην Κύπρο.
Η σειρά ολοκληρώθηκε με την απόβαση. Δεν θα συνεχίσει με τον δεύτερο Αττίλα. Η παραγωγή της εκπομπής δικαιούται να αποφασίζει που θέλει να την σταματήσει αλλά τα γεγονότα από την εκεχειρία που συνήψε ο Αραπάκης ως τον δεύτερο Αττίλα ήταν καθοριστικά για την σημερινή κατάσταση στο νησί. Η πρώτη απόβαση λειτούργησε ως προγεφύρωμα. Τα μεγάλα κέρδη τα είχε η Τουρκία με τον δεύτερο Αττίλα. Και εδώ ο καθηγητής Βασίλης Φούσκας με το βιβλίο του «Το μελάνωμα της Κύπρου» αναδεικνύει ευθύνες της πολιτικής ηγεσία που ανέλαβε από τους δικτάτορες.
Πολιτική και στρατιωτική ηγεσία είχαν εξαφανισθεί εκείνες τις κρίσιμες ώρες και οι Αμερικανοί αγωνιούντες μήπως και υπάρξει κάποια, μη ελεγχόμενη, αντίδραση από ελληνικής πλευράς και αντιμετωπίσει τους Τούρκους, αναζητούσαν κάποιον να συμφωνήσει εκεχειρία. Βρήκαν τον γνώριμό τους, αντιναύαρχο Πέτρο Αραπάκη, αρχηγό του ναυτικού ο οποίος επικοινώνησε με τον Γρηγόρη Μπονάνο, αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Μπονάνος του είπε πως θέλει να κοιμηθεί και ο Αραπάκης αποφάσισε να συμφωνήσει εκεχειρία μόνος του. Τόσο καλά σε επίπεδο ηγεσίας. Τα γεγονότα στην Κύπρο εξελίσσονταν.
Αυτό, πάνω κάτω, είναι το μεταπολεμικό και μετεμφυλιακό επίπεδο της ελληνικής ηγεσίας είτε στον στρατό είτε στην πολιτική.
Η ηχητική παρουσίαση του Πολεμικού Συμβουλίου είχε καταλυτική επίδραση στην εικόνα που σχημάτισε ο τηλεθεατής. Δεν θα μπορούσε να την περιγράψει η καλύτερη πένα.
Μιλάμε για ηγεσία που τα έχασε με την εισβολή. Για ανθρώπους, όπως ο Ιωαννίδης, που μπορεί να ήταν μηχανοράφοι αλλά, με αντιληπτική, ίσως και διανοητική, υστέρηση. Όλοι τους έτρεμαν στην ιδέα ενός πολέμου με την Τουρκία. Αν και στρατιωτικοί που ήλεγχαν την κυβέρνηση της χώρας δεν είχαν οργανώσει στοιχειωδώς ούτε τις Ένοπλες Δυνάμεις. Αποδείχθηκε κατά το φιάσκο της επιστράτευσης.
Δυνατότητες για να αντιμετωπισθεί η τουρκική εισβολή υπήρχαν, τα τουρκικά αποβατικά ήταν παρατεταγμένα μπροστά στην Κυρήνεια σε αναμονή και μια στοιχειώδης αεροπορική επίθεση θα τα είχε βουλιάξει, ο κυβερνήτης του υποβρυχίου «Γλαύκος» πλωτάρχης Βασίλειος Γαβριήλ, που εστάλη στην περιοχή είπε πως με τις τορπίλες που διέθετε (16) θα μπορούσε να βουλιάξει, τουλάχιστον, τα μισά από τα τουρκικά πλοία, (12, αν δεν κάνω λάθος, στο σύνολο), αεροπορική δύναμη είχε πετάξει για να επιτεθεί αλλά με διαταγή Μπονάνου επέστρεψε στην Κρήτη, ο Ιωαννίδης έκραζε “πόλεμος” αλλά κανείς δεν τον άκουγε, δίνονταν διαταγές οι οποίες την ίδια στιγμή αναιρούνταν και από το επίπεδο της συζήτησης του Πολεμικού Συμβουλίου αντιλαμβανόσουν ότι είχες να κάνεις με ηγεσία χαμηλοτάτου επιπέδου.
Άτομα ενταγμένα στο αμερικανικό payroll. Το υπενόησε με ερώτησή του προς Αμερικανό πράκτορα και ο Παπαχελάς.
Ας μην αμφιβάλλουμε ότι πάνω κάτω αυτό είναι το επίπεδο και σήμερα. Τίποτε δεν γίνεται αν δεν εγκριθεί από τους Αμερικανούς.
Όταν ρωτήθηκε στο Πολεμικό Συμβούλιο ο Μπονάνος αν υπάρχουν δυνάμεις στην περιοχή της Κύπρου κατονόμασε ορισμένες, είπε πως εκτιμά ότι δεν μπορούμε να κάνουμε υπερπόντιο πόλεμο, και τόνισε πως το ΝΑΤΟ και οι Σύμμαχοι γνώριζαν τι υπάρχει στην περιοχή. Όλα ανοικτά, προφανώς, και στην σύμμαχο Τουρκία. Ο Ετσεβίτ μιλά με μια σιγουριά ότι τίποτε δεν θα συμβεί από ελληνικής πλευράς και γνωρίζει καλά την ελληνική διάταξη.
Αυτή ήταν η αγωνία του Μπονάνου ο οποίος συμπεριφερόταν περισσότερο ως ΝΑΤΟϊκό πιόνι παρά ως Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας. Το ίδιο και οι άλλοι, κατά τα άλλα αρχηγοί, ελληνικών ενόπλων δυνάμεων..
Ο Παπαχελάς, ενώ στο βιβλίο του καλύπτει και την περίοδο του Αττίλα Β’, στη σειρά ντοκυμαντέρ την παρέλειψε. Ήταν η περίοδος που έχει τεράστιες ευθύνες η πολιτική ηγεσία που διαδέχθηκε τους δικτάτορες, συμπεριλαμβανομένου του Καραμανλή, τον οποίο το κόμμα του θεωρεί Εθνάρχη. Εθνάρχης ανακηρύσσεσαι όταν μηδενίζεις την απόσταση Ελλάδα -Κύπρος και κερδίζεις τη μάχη, Όχι όταν υποχωρείς με την δήλωση η Κύπρος κείται μακράν. Ή αλλάζεις θέμα όταν σφίγγει τα δόντια ο Σίσκο.
Υπάρχει και ένα πολιτικό ερώτημα που προκύπτει από την σειρά των ντουμαντέρ. Εν τέλει, η δικτατορία ενθαρρύνθηκε από τους Αμερικανούς το 67; Στο Πολυτεχνείο έβαλαν την ουρά τους οι Αμερικανοί; Την τουρκική εισβολή την ενθάρρυναν οι ΗΠΑ;
Τα ντοκυμαντέρ του Παπαχελά δεν βοηθούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Ο Παπαχελάς είναι καλυμμένος ως δημοσιογράφος, προβάλλοντας, προφανώς, τον ισχυρισμό ότι αυτός παρουσίασε τα στοιχεία που μπόρεσε να βρει, το συμπέρασμα βγάλτε το μόνοι σας.
Τόσο από το ντοκυμαντέρ όσο, κυρίως, από τα δύο βιβλία που έγραψε, προκύπτει ότι την εισβολή στην Κύπρο όχι, μόνο, την ενθάρρυνε και την υποστήριξε αλλά και την σχεδίασε ο Κίσιγκερ με τον Ετσεβίτ. Στις κρίσιμες στιγμές της απόβασης, όταν οι Τούρκοι ανησυχούσαν για ελληνική αντίδραση ο Ετσεβίτ τηλεφωνούσε στον Κίσιγκερ για να του ζητήσει να παρέμβει. Ο Κίσιγκερ, όλα δείχνουν πως το έκανε.
Υπάρχει μια αμερικανική διγλωσσία σε ό,τι αφορά τον χειρισμό της χουντικής κυβέρνησης και του δικτάτορα Ιωαννίδη. Από τη μια η πρεσβεία με τον πρέσβη Χένρυ Τάσκα να βρίσκεται στο πλευρό της Ελλάδας, από την άλλη η CIA να παρεμβαίνει υπέρ της καταστολής της όποιας ελληνικής αντίδρασης, ενώ στο State Department υπήρχαν διπλωμάτες που υποστήριζαν την αμερικανική αντίδραση στην εισβολή αλλά όλα σταματούσαν όταν έφθαναν στον Κίσιγκερ.
Ο Κίσιγκερ είχε θέσει το ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο της εισβολής και της τουρκικής υποστήριξης από την Ουάσιγκτον.
Η τρανταχτή αμερικανική διγλωσσία και υποκρισία ήταν την στιγμή που ενώ είχαν ενθαρρύνει και υποστηρίξει την εισβολή έστειλαν τον υφυπουργό εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο, δήθεν, να την αποτρέψει ή να σταματήσει την τουρκική προέλαση.
Ακόμη και την τελευταία στιγμή, αφού αδρανοποίησαν τις ελληνικές δυνάμεις και διαπίστωσαν ότι η τουρκική επιχείρηση δεν έβαινε καλώς, επεδίωξαν ανακωχή προκειμένου να οργανωθούν οι Τούρκοι και να επιχειρήσουν λίγες ημέρες αργότερα τον δεύτερο Αττίλα. Ο οποίος ήταν και ο ποιο καταστροφικός.
Την ανακωχή την παρουσίασαν ως προσφορά προς την Ελλάδα «για να μην σκοτώνονται άνθρωποι» αλλά δεν είχαν καμιά αντίδραση στον δεύτερο Αττίλα.
Και στο στρατό αλλά και στην καθημερινή ζωή υπάρχει μια διαφορά μεταξύ των ανθρώπων που βρίσκονται στο πεδίο και των γραφειοκρατών των Επιτελείων.
Ο επικεφαλής της, τότε, ελληνικής ΚΥΠ στην Κύπρο, Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης ο οποίος μιλά στο ντοκυμαντέρ, είπε πως έδωσε όλες τις πληροφορίες για την τουρκική απόβαση και την βεβαιότητα ότι θα γίνει και από το Επιτελείο στην Αθήνα τον ρωτούσαν που φθάνει η ίσαλος των πλοίων! Στο σημείο αυτό, είπε ο Σημαιοφορίδης άρχισα να βρίζω.
Τα όσα έρχονται στη δημοσιότητα, ακόμη και σήμερα, αποκαλύπτουν πως η υπόθεση της Κύπρου αποτέλεσε έναν συνδυασμό προδοσίας από ανθρώπους που περιλαμβάνονταν στο αμερικανικό payroll, και αυτός ήταν ένας λόγος προώθησής τους, και διανοητικής αδυναμίας του δικτάτορα και των ανθρώπων που τον περιέβαλαν να αντιληφθούν τις μοιραίες επιλογές τους.
Ο Ιωαννίδης δεν μιλούσε με διπλωμάτες ή άλλους Αμερικανούς επισήμους αλλά προτιμούσε τις επαφές με την CIA και, κυρίως, με την χυδαία έκφρασή της τον ελληνοαμερικανό Γκάς Αβρακότος ο οποίος τον ενεθάρρυνε για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και εξαφανίσθηκε κατά την εισβολή, όταν τον αναζητούσε.
Ο Αβρακότος ενώ μετέφερε στους δικτάτορες επίσημες Αμερικανικές θέσεις έλεγε και την δική του αγοραία εκδοχή, όπως όταν συμβούλευσε τον Παπαδόπουλο πως η Ουάσιγκτον θέλει να μην δολοφονηθεί ο Ανδρέας Παπανδρέου αλλά ο ίδιος συνιστά την εκτέλεσή του διότι αργότερα θα τον βρουν μπροστά τους.
Ο Παπαδόπουλος, προφανώς, είχε περισσότερο μυαλό από τον Ιωαννίδη και απέφυγε την σύσταση του Αβρακότος.
Ο Ιωαννίδης, άνθρωπος με μικρή αντιληπτικότητα και αργά αντανακλαστικά, βρήκε στον Αβρακότο το κατάλληλο αντίστοιχό του να συνεννοείται. Και έκανε το πραξικόπημα στην Κύπρο.
Υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες στιγμές μετά την προδοσία του 74 που δεν είναι καθησυχαστικές ως προς τις σημερινές δυνατότητες της, κάθε είδους, ελληνικής ηγεσίας.
Η πρώτη κρίσιμη στιγμή ήταν το 1987 κατά την οποία θεωρείται ότι από την στρατιωτική κλιμάκωση υποχώρησε η Τουρκία.
Ωστόσο, τις επόμενες ημέρες ο Ανδρέας Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Τουργούτ Οζάλ στο Νταβός όπου ετέθησαν για πρώτη φορά τα τουρκικά αιτήματα.
Το ότι αναγνώρισε το λάθος του ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν λέει τίποτε.
Σημαντικότερο είναι πως ακόμη και αν υποθέσουμε ότι στο πεδίο κέρδισε η ελληνική πλευρά, στο διπλωματικό και πολιτικό έχασε. Το αποτέλεσμα του Νταβός ήταν αρνητικό.
Υποτίθεται ότι οδηγείσαι σε στρατιωτική κλιμάκωση για να κερδίσεις πολιτικά και διπλωματικά. Όχι για να χάσεις.
Η δεύτερη ήταν στα Ίμια όπου εκεί είχαμε μια τραγωδία σε επίπεδο συνεννόησης παρόμοια με το Πολεμικό Συμβούλιο κατά την τουρκική εισβολή. Το τι συνέβη είναι γνωστό και δεν χρειάζεται να επιμείνω.
Η τρίτη φαίνεται να είναι το 2020 με την πρόκληση του Ορούτς Ρέις, τις βόλτες, ακόμη, και σε ελληνικά χωρικά ύδατα και τη δήλωση Γεραπετρίτη ότι η κόκκινη γραμμή της Ελλάδας είναι τα 6 ναυτικά μίλια. Εγκατέλειψε τα ελληνικά δικαιώματα αλλά και η κόκκινη γραμμή των 6 νμ παραβιάσθηκε. Μας μιλούν σήμερα για πρόθυρα πολέμου.
Το σήμερα παραμένει προβληματικό. Προβάλλεται το διπλωματικό εκτόπισμα της χώρας αλλά αν προσέξετε και στο Πολεμικό Συμβούλιο κατά την τουρκική εισβολή, ενώ οι συμμετέχοντες περιέγραφαν τις στρατιωτικές αδυναμίες της χώρας, μιλούσαν για υψηλή εκτίμηση την οποία απολάμβανε η Ελλάδα σε διπλωματικό πεδίο. Ωφέλησε σε τίποτε;
Η πολιτική και η διπλωματία χρειάζονται αλλά σε τέτοιου είδους καταστάσεις αναγκαία είναι η αποτροπή που διαθέτει η χώρα.
Και εδώ τα πράγματα είναι συζητήσιμα.
Το 1974 η τουρκική εισβολή μπορούσε να αποτραπεί αλλά η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία πίστευαν στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ περισσότερο απο την Ελλάδα.
Άλλαξε τίποτε σήμερα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου