Σαν Παραμύθι

Οταν πρωτοκατέβηκα από το λεωφορείο μια άνοιξη σε αυτό το μικρό Σλοβάκικο χωριό είχα την αίσθηση του παραμυθιού. Απαλή πράσινη κοιλάδα, σπίτια από πέτρα με ξύλινες κεκλιμμένες στέγες, άνθη παντού, δέντρα, ποταμάκι να κυλά παράλληλα. Σκέφτηκα: είμαι μέσα στην καρδιά της Ευρώπης, βρίσκομαι εδώ που γεννήθηκαν τα παραμύθια των παιδικών μου χρόνων.

Η αφορμή της πρώτης επίσκεψης ήταν η εκπαίδευση σε μία μέθοδο συλλογικής διαχείρισης πρότζεκτ/κοινών εγχειρημάτων που έχει το ευφάνταστο όνομα Dragon Dreaming. Αλλά αυτό αξίζει μία άλλη, δική του ανάρτηση, οπότε δεν επεκτείνομαι. Οι δράκοι, όμως, είναι συστατικό κάθε παραμυθιού που σέβεται τη φύση του! 

Μου έκανε εντύπωση η φροντίδα, όχι μόνο των ιδιωτικών κήπων των σπιτιών, αλλά και των κοινοτικών παρτεριών: εντυπωσιακά πολυετή άνθη, δέντρα με χρηστική και καλλωπιστική αξία, όλα με εδαφοκάλυψη από πριονίδι (εμφανώς προϊόν κλαδοτεμαχιστή). Σκουπίδι ούτε  για δείγμα πουθενά. Και παντού σημασία στη λεπτομέρεια.

Περπατώντας τις επόμενες μέρες, χαζεύοντας τα άνθη των κήπων (και προσπαθώντας να θυμηθώ τις λατινικές τους ονομασίες, αγαπημένο σπορ τα τελευταία χρόνια), παρατήρησα έξω από κάθε σπίτι κάτι μεγάλα πράσινα κυκλικά καπάκια που έλεγαν "ecowater - water over gold". Ρωτώντας τον οικοδεσπότη μας, έμαθα τα εξής: Οταν διαχωρίστηκε η Σλοβακία από την Τσεχία στη δεκαετία του 1990, οι πολυεθνικές έσπευσαν σαν τους γύπες και τα κοράκια να αγοράσουν τους φυσικούς πόρους των δύο χωρών. Δεν ξέρω τι έγινε στην Τσεχία, αλλά στη Σλοβακία δόθηκαν πολύ "καλές" προσφορές για το νερό από την Βεόλια και τη Νεστλέ. Οταν οι πολίτες πήραν χαμπάρι τι πήγε να γίνει αντέδρασαν, και η κυβέρνηση υπαναχώρησε: δεν πούλησε το νερό αυτό καθαυτό, αλλά τη διανομή του! Η χώρα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό εθνικών δρυμών στην Ευρώπη, οπότε έχει ζάμπλουτο υδροφόρο ορίζοντα. Αφέθηκε όμως στη διακριτική ευχέρεια των δήμων και των κοινοτήτων να πουλήσουν τη διανομή του νερού τους  στη Νεστλέ... Και το μικρό παραμυθένιο χωριό (δια στόματος του αιρετού άρχοντα) είπε "Οχι". Και κράτησε το νερό και τη διανομή του, παίρνοντας Ευρωπαϊκά κονδύλια για τη βελτίωση των σχετικών υποδομών. Ο δήμαρχος/κοινοτάρχης που είπε το "όχι" εκλεγόταν συνέχεια για όσες θητείες του επέτρεπε ο νόμος να εκλέγεται.

Και σήμερα; ρώτησα. Εδώ και μερικά χρόνια οι Πρεντσιώτες  εκλέγουν γυναίκα δήμαρχο, και σήμερα ολόκληρο το δημοτικό συμβούλιο απαρτίζεται από γυναίκες. Πώς έτσι; ξαναρώτησα. "Οι άντρες μεγαλώνουν το σπίτι τους, ενώ οι γυναίκες φροντίζουν την κοινότητα" ήταν η απάντηση. Η σημερινή δήμαρχος είναι πολύ καλή στο να ζητά και να λαμβάνει Ευρωπαϊκά χρήματα για τις υποδομές του χωριού. Και είναι να το θαυμάζεις! Πέραν της φροντίδας των κοινοτικών παρτεριών που με εντυπωσίασε αρχικά, στο χωριό κατασκευάστηκε:

•  πλήρως εξοπλισμένος κοινοτικός ξενώνας (50 κλινών), ο οποίος φιλοξενεί τους δημοτικούς υπαλλήλους που δεν είναι ντόπιοι (και τους συμμετέχοντες σε σεμινάρια στο χωριό ή τους όποιους προσκεκλημένους της κοινότητας), 
• κοινοτικό κέντρο που περιλαμβάνει  βιβλιοθήκη, δημόσια πλυντήρια, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων (εκεί γίνονται οι γάμοι και όλες οι τελετές της κοινότητας, εκεί και τα θεατρικά των παιδιών του σχολείου), μπαρ/καφετέρια, και ανοιχτό χώρο για γιορτές
• σχολείο (και νηπιαγωγείο) με οικολογικές προδιαγραφές: φωτοβολταϊκά, κομπόστ, λιμνούλα, συστήματα συλλογής νερού, χώρο αποθήκευσης για το πριονίδι από τον κλαδοτεμαχιστή, "ξενοδοχείο εντόμων", παρτέρια περμακουλτούρας, χώρος για εξωτερική εστία/φωτιά με γύρω παγκάκια, σπιτάκια πουλιών, και φυσικά πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα για τα γεύματα των παιδιών
• διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με ξύλινες κατασκευές, πλακόστρωτα μονοπάτια για να αποφεύγει ο πεζός και ο ποδηλάτης τον δημόσιο αυτοκινητόδρομο, και ένα μίνι τοπικό μουσείο για τον ιερέα (Αντρέι Κμετ) που κατέγραψε όλη την ενδημική χλωρίδα και ανακάλυψε τους προϊστορικούς οικισμούς της περιοχής.

Μέχρι περίπου τον πόλεμο στο χωριό υπήρχαν και λειτουργούσαν όλα τα επαγγέλματα. Υπήρχαν μύλοι, και άφθονος λευκός πηλός που εξήγετο και στις γύρω πόλεις (έφτιαχναν μάλιστα απ' αυτόν πίπες οι οποίες ήταν περιζήτητες στην περίοδο της Αυστρο-Ουγγαρίας). Ο τελευταίος σιδηρουργός έφυγε το 1947, και άφησε το εργαστήρι του να ρημάξει. Πριν κάποια χρόνια το αγόρασε ένας γιατρός από την πρωτεύουσα, και έφτιαξε ένα μίνι μουσείο με τα εργαλεία που βρήκε (και απέκτησε ένα νέο χόμπυ επίσης, δουλεύοντάς τα!)

Περπατώντας στο δρόμο, ξαφνικά άκουσα μία μουσική. Απαλή, σαν κλασική, αλλά όχι κάτι αναγνωρίσιμο. Δεν ερχόταν από σπίτι, ούτε από αυτοκίνητο, και αναρωτήθηκα εάν είχα κάποιου τύπου παραίσθηση (ήταν ευχάριστη μουσική, κι ήταν απομεσήμερο, ερημιά παντού!). Ευτυχώς την άκουσε και η συνοδοιπόρος μου, οπότε ησύχασα. Μερικά βήματα παρακάτω είδαμε πολύ ψηλά στις κολώνες του ηλεκτρικού, μεγάφωνα. Ρωτήσαμε, και μας είπαν οτι τα μεγάφωνα είναι για δημόσιες ενημερώσεις τύπου εάν γίνει κάποια διακοπή ηλεκτρικού ή νερού, για κάποια δημόσια γιορτή ή  γεγονός, για την ύπαρξη κάποιου έκτακτου παζαριού (βρεθήκαμε σε ένα τέτοιο, μέσα στο κοινοτικό κέντρο), για την ανακοίνωση γάμων, και για την αναγγελία θανάτων. Προφανώς η μουσική που ακούσαμε ανήγγειλε τον θάνατο κάποιου, γιατί ήταν "λυπητερή". Ο ντόπιος που μας ενημέρωσε σχολίασε οτι είναι κρίμα που αναγγέλονται/"εορτάζονται" μόνο οι γάμοι και οι θάνατοι, και δεν αναγγέλονται/"εορτάζονται" οι γεννήσεις!

Το άλλο που με εντυπωσίασε στο χωριό ήταν οι διακοσμήσεις στις προσόψεις της στέγης των σπιτιών. Τα παλιά χρόνια, που οι κάτοικοι ήταν χωρισμένοι σε καθολικούς και προτεστάντες, η διακόσμηση ήταν ενδεικτική του δόγματος (ένας σταυρός για τους καθολικούς, ένα δισκοπότηρο για τους προτεστάντες). Υπάρχουν όμως και σπίτια με αλλιώτικες διακοσμήσεις. Οι ντόπιοι λένε οτι αυτές υποδηλώνουν μια ακόμη παλαιότερη θρησκεία, αυτή που πίστευε στο δέντρο της ζωής.  Κάποτε συνυπάρχουν και τα δυό. Δυστυχώς πολλά από τα παλιά σπίτια πέφτουν πια...

Τι λείπει, άραγε από το χωριό αυτό; Οι άνθρωποι, κυρίως οι νέοι. Το σχολείο (δημοτικό & γυμνάσιο) με υποδομές για 80-100 άτομα, έχει μόνο 16 παιδιά. Το χωριό αριθμεί 600 κατοίκους, οι περισσότεροι εκ τω οποίων είναι συνταξιούχοι, ή εργάζονται εκτός κοινότητας στις γειτονικές πόλεις. Υπάρχουν επίσης και αρκετά εξοχικά σπίτια, ανθρώπων που ζουν στις μεγαλουπόλεις. Και φυσικά, όντας χωριό της κεντρικής Ευρώπης, δεν υπάρχει "κουλτούρα δρόμου" - οι άνθρωποι είναι μέσα, στα σπίτια τους, δεν κυκλοφορούν. Μέ εξαίρεση το πολύ πρωινό λεωφορείο (που μετέφερε κόσμο στη γειτονική πόλη, για δουλειά και σχολείο), μέσα σε μία εβδομάδα μέτρησα 17 άτομα να περπατούν στο δρόμο σε διάφορες ώρες (κυρίως γιαγιάδες που πήγαιναν για ψώνια, και νεαρούς ενήλικες που πήγαιναν στην παμπ).

Το Prencov (Πρέντσοφ) θα ήταν ένα "ψόφιο χωριό" χωρίς το Artkruh. Πρόκειται για το "όνειρο του Μάρτιν", ενός ανθρώπου που ήθελε να δημιουργήσει μία οικοκοινότητα και συγχρόνως ένα κέντρο αναβίωσης της παράδοσης του τόπου του. Για καλή του τύχη αλλά και μετά από πολλή δουλειά, βρέθηκαν οι άνθρωποι να πλαισιώσουν αυτό το όνειρο, και σήμερα είναι μία ζωντανή πραγματικότητα. Απασχολεί δύο ή τρείς εργαζομένους και τέσσερεις μαθητευόμενους (διεθνείς) εθελοντές, οι οποίοι φροντίζουν την ένταξη και τη διαχείριση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων για νέους, τον κήπο, και τον χώρο γενικότερα. Χάρη στην μικρή αυτή οικοκοινότητα-οργανισμό, το χωριό ζωντανεύει, καθώς 2-3 φορές το χρόνο φιλοξενεί εκπαιδεύσεις και προγράμματα για την Τέχνη, την κοινοτική ζωή, και την περμακουλτούρα. Οι εθελοντές του, δε, σπανιότατα θέλουν να φύγουν...

purplepassionflower