Στο τεύχος 1990/1991 του έγκυρου παγκοσμιοποιημένου περιοδικού Foreign Affairs, ο Αμερικανός εμπειρογνώμονας Charles Krauthammer δημοσίευσε ένα προγραμματικό άρθρο με τίτλο «Η μονοπολική στιγμή».1 Σε αυτό το έργο, πρότεινε μια εξήγηση για το τέλος του διπολικού κόσμου. Μετά την κατάρρευση των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης (η οποία δεν είχε ακόμη συμβεί κατά τη στιγμή της δημοσίευσης του άρθρου), θα προέκυπτε μια νέα παγκόσμια τάξη στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες και η συλλογική Δύση (ΝΑΤΟ) θα παρέμεναν ο μοναδικός πόλος εξουσίας, κυβερνώντας τον κόσμο θεσπίζοντας κανόνες. κανόνες και νόμους, ενώ εξισώνουν τα δικά τους συμφέροντα και αξίες με καθολικά, παγκόσμια και υποχρεωτικά πρότυπα. Ο Krauthammer ονόμασε αυτή την de facto παγκόσμια ηγεμονία της Δύσης «μονοπολική στιγμή».
Λίγο αργότερα, ένας άλλος Αμερικανός εμπειρογνώμονας, ο Φράνσις Φουκουγιάμα, δημοσίευσε ένα παρόμοιο μανιφέστο με τίτλο Το τέλος της ιστορίας.2 Σε αντίθεση με τον Φουκουγιάμα, ο οποίος δήλωσε πρόωρα ότι η νίκη της Δύσης επί της υπόλοιπης ανθρωπότητας ήταν πλήρης και ότι όλα τα έθνη θα υιοθετούσαν στο εξής φιλελεύθερη ιδεολογία και θα αποδέχονταν την κυριαρχία των ΗΠΑ και της Δύσης, ο Krauthammer ήταν πιο συγκρατημένος και προσεκτικός. Επέλεξε να μιλήσει για μια «στιγμή», αναφερόμενος σε μια de facto κατάσταση στην ισορροπία της παγκόσμιας δύναμης, χωρίς να βιαστεί να βγάλει συμπεράσματα για το πόσο ανθεκτική ή μακροχρόνια θα ήταν η μονοπολική τάξη. Τα σημάδια της μονοπολικότητας ήταν εμφανή: η σχεδόν καθολική υιοθέτηση του καπιταλισμού, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, των φιλελεύθερων αξιών, των ιδεολογιών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της τεχνοκρατίας, της παγκοσμιοποίησης και της αμερικανικής ηγεσίας. Ωστόσο, ο Krauthammer αναγνώρισε την πιθανότητα ότι αυτή η κατάσταση πραγμάτων δεν ήταν μόνιμη, αλλά απλώς μια φάση - μια φάση που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα μακροπρόθεσμο μοντέλο (επικυρώνοντας τη θέση του Fukuyama) ή θα μπορούσε αντ 'αυτού να ολοκληρωθεί, δίνοντας τη θέση της σε μια διαφορετική παγκόσμια τάξη.
Το 2002/2003, ο Krauthammer επανεξέτασε τη διατριβή του σε ένα άρθρο με τίτλο "The Unipolar Moment Revisited,"3 δημοσιεύθηκε στο ρεαλιστικό (και όχι παγκοσμιοποιητικό) περιοδικό National Interest. Αυτή τη φορά, υποστήριξε ότι μια δεκαετία αργότερα, η μονοπολικότητα είχε πράγματι αποδειχθεί ότι ήταν μια στιγμή, όχι μια σταθερή παγκόσμια τάξη. Πρότεινε ότι σύντομα θα προκύψουν εναλλακτικά μοντέλα, τροφοδοτούμενα από τις αυξανόμενες αντιδυτικές τάσεις παγκοσμίως - ειδικά στις ισλαμικές χώρες, την Κίνα και την ανακάμπτουσα Ρωσία υπό την ισχυρή ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Τα γεγονότα που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν περαιτέρω την πεποίθηση του Krauthammer ότι η μονοπολική στιγμή είχε τελειώσει. Οι ΗΠΑ απέτυχαν να εδραιώσουν την παγκόσμια ηγεσία τους, την οποία πραγματικά κατείχαν στη δεκαετία του 1990, και η δυτική κυριαρχία εισήλθε σε μια φάση παρακμής. Η ευκαιρία για παγκόσμια ηγεμονία, την οποία οι δυτικές ελίτ είχαν πρακτικά κρατήσει στα χέρια τους, σπαταλήθηκε. Τώρα, στην καλύτερη περίπτωση, η Δύση θα πρέπει να συμμετάσχει στην οικοδόμηση ενός πολυπολικού κόσμου με διαφορετική ικανότητα, χωρίς να αγωνίζεται για ηγεμονία, για να αποφύγει να μείνει εντελώς στο περιθώριο της ιστορίας.
Η ομιλία του Πούτιν στο Μόναχο το 2007, η άνοδος του Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα και η ταχεία οικονομική ανάπτυξη της χώρας, τα γεγονότα του 2008 στη Γεωργία, η επανάσταση του Μαϊντάν της Ουκρανίας και η επανένωση της Ρωσίας με την Κριμαία, η Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση του 2022 και ο πόλεμος μεγάλης κλίμακας στη Μέση Ανατολή το 2023 - όλα επιβεβαίωσαν στην πράξη ότι οι προσεκτικοί Krauthammer και Samuel Huntington, οι οποίοι προέβλεψαν μια εποχή «σύγκρουσης πολιτισμών, ”4 ήταν πολύ πιο κοντά στην αλήθεια από το υπερβολικά αισιόδοξο όραμα του Φουκουγιάμα (για τη φιλελεύθερη Δύση). Σήμερα, είναι σαφές σε κάθε λογικό παρατηρητή ότι η μονοπολικότητα ήταν απλώς μια «στιγμή», που τώρα δίνει τη θέση της σε ένα νέο παράδειγμα – την πολυπολικότητα ή, πιο προσεκτικά, μια «πολυπολική στιγμή».5
Επανεξετάζουμε αυτή τη συζήτηση για να τονίσουμε τη σημασία της έννοιας της «στιγμής» στην ανάλυση της παγκόσμιας πολιτικής. Θα παραμείνει κεντρικό σημείο στην περαιτέρω ανάλυσή μας.
Στιγμή ή όχι;
Η συζήτηση για το αν ένα συγκεκριμένο διεθνές, πολιτικό ή ιδεολογικό σύστημα αντιπροσωπεύει κάτι μη αναστρέψιμο ή, αντίθετα, κάτι προσωρινό, μεταβατικό ή ασταθές, έχει μακρά ιστορία. Οι υποστηρικτές συγκεκριμένων θεωριών συχνά υποστηρίζουν σθεναρά το αναπόφευκτο των ευνοούμενων κοινωνικών καθεστώτων ή μετασχηματισμών τους. Αντίθετα, οι σκεπτικιστές και οι κριτικοί παρατηρητές προτείνουν εναλλακτικές απόψεις, αντιμετωπίζοντας τέτοια συστήματα ως απλές στιγμές.
Αυτή η δυναμική είναι σαφώς ορατή στο παράδειγμα του μαρξισμού. Για τη φιλελεύθερη θεωρία, ο καπιταλισμός και η αστική τάξη αντιπροσωπεύουν το πεπρωμένο της ανθρωπότητας – μια μόνιμη κατάσταση στην οποία ο κόσμος γίνεται ομοιόμορφα φιλελεύθερος-καπιταλιστικός και όλοι οι άνθρωποι τελικά εντάσσονται στη μεσαία τάξη, γίνονται αστοί. Οι μαρξιστές, ωστόσο, θεωρούσαν τον καπιταλισμό ως μια ιστορική στιγμή στην ανάπτυξη. Ήταν απαραίτητο για να ξεπεραστεί η προηγούμενη φεουδαρχική στιγμή, αλλά θα ξεπεραστεί από το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Το προλεταριάτο θα αντικαθιστούσε την αστική τάξη, η ατομική ιδιοκτησία θα καταργούνταν και η ανθρωπότητα θα αποτελούνταν μόνο από εργάτες. Για τους μαρξιστές, ο κομμουνισμός δεν ήταν μια στιγμή, αλλά, ουσιαστικά, το «τέλος της ιστορίας».
Οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 20ού αιώνα – στη Ρωσία, την Κίνα, το Βιετνάμ, την Κορέα, την Κούβα και αλλού – φαινόταν να επικυρώνουν τον μαρξισμό. Ωστόσο, μια παγκόσμια επανάσταση δεν συνέβη και αντ' αυτού προέκυψε ένας διπολικός κόσμος. Από το 1945 (μετά την κοινή νίκη κομμουνιστών και καπιταλιστών επί της ναζιστικής Γερμανίας) έως το 1991, συνυπήρχαν δύο ιδεολογικά συστήματα. Κάθε στρατόπεδο ισχυριζόταν ότι το άλλο ήταν απλώς μια στιγμή – μια διαλεκτική φάση και όχι το τέλος της ιστορίας. Οι κομμουνιστές επέμεναν ότι ο καπιταλισμός θα κατέρρεε και ο σοσιαλισμός θα θριάμβευε, ενώ οι φιλελεύθεροι ιδεολόγοι υποστήριζαν ότι ο κομμουνισμός ήταν μια απόκλιση από τον αστικό δρόμο και ότι ο καπιταλισμός θα διαρκούσε για πάντα. Η θέση του Φουκουγιάμα για το τέλος της ιστορίας απηχούσε αυτή την πεποίθηση. Το 1991, φάνηκε ότι είχε δίκιο: το σοσιαλιστικό σύστημα κατέρρευσε και τόσο τα μετασοβιετικά κράτη όσο και η μαοϊκή Κίνα μεταπήδησαν στις οικονομίες της αγοράς, επιβεβαιώνοντας τις φιλελεύθερες προβλέψεις.
Μερικοί μαρξιστές εξακολουθούν να ελπίζουν ότι ο καπιταλισμός θα παραπαίει, ανοίγοντας το δρόμο για την προλεταριακή επανάσταση, αλλά αυτό είναι αβέβαιο. Το παγκόσμιο προλεταριάτο συρρικνώνεται και η ανθρωπότητα φαίνεται να κινείται προς μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Οι φιλελεύθεροι στοχαστές, ωστόσο, αγκάλιασαν την άποψη του Φουκουγιάμα, εξισώνοντας τον κομμουνισμό με μια στιγμή και διακηρύσσοντας τον «ατελείωτο καπιταλισμό». Οι μεταμοντερνιστές διερεύνησαν το περίγραμμα αυτής της νέας κοινωνίας, προτείνοντας ριζοσπαστικές προσεγγίσεις για να αντισταθούν στον καπιταλισμό εκ των έσω – που κυμαίνονται από τον ατομικό μετασχηματισμό έως τις ανατρεπτικές τεχνολογικές στρατηγικές. Αυτές οι ιδέες βρήκαν απήχηση μεταξύ των αριστερών-φιλελεύθερων ελίτ στις ΗΠΑ, επηρεάζοντας τις πολιτικές για την woke κουλτούρα, την cancel culture, τις οικολογικές ατζέντες και τον μετανθρωπισμό. Ωστόσο, οι υποστηρικτές και οι επικριτές του νικηφόρου καπιταλισμού συμφώνησαν ότι αντιπροσώπευε το τελικό στάδιο της ανθρωπότητας – πέρα από το οποίο βρίσκεται η μετα-ανθρωπότητα, όπως προβλέπεται από τους μελλοντολόγους που συζητούν την «Μοναδικότητα», όπου η ανθρώπινη θνησιμότητα αντικαθίσταται από τη μηχανική αθανασία. Καλώς ήρθατε στο Matrix.
Έτσι, στην ιδεολογική σύγκρουση, η αστική τάξη θριάμβευσε, διαμορφώνοντας το κυρίαρχο παράδειγμα του «τέλους της ιστορίας».
Ο Τραμπ ως παράγοντας στην παγκόσμια ιστορία
Η ίδια η δυνατότητα εφαρμογής του όρου «στιγμή» στην εποχή του παγκόσμιου θριάμβου του καπιταλισμού, ακόμη και μέσα από τη δυτική πνευματική σφαίρα (όπως έκανε ο Krauthammer), ανοίγει μια μοναδική προοπτική που δεν έχει ακόμη διερευνηθεί και κατανοηθεί πλήρως. Θα μπορούσε η σημερινή, προφανής κατάρρευση της δυτικής ηγεσίας και η ανικανότητα της Δύσης να χρησιμεύσει ως παγκόσμιος διαιτητής της νόμιμης εξουσίας να φέρει επίσης μια ιδεολογική διάσταση; Θα μπορούσε το τέλος της μονοπολικότητας και της δυτικής ηγεμονίας να σηματοδοτήσει το τέλος του ίδιου του φιλελευθερισμού;
Αυτή η ιδέα υποστηρίζεται από ένα κρίσιμο πολιτικό γεγονός: την εκλογή του Donald Trump ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών για δύο θητείες. Η προεδρία του Trump αντιπροσώπευε μια εντυπωσιακή αποκήρυξη της παγκοσμιοποίησης και του φιλελευθερισμού, αντανακλώντας την εμφάνιση μιας κρίσιμης μάζας δυσαρέσκειας με την ιδεολογική και γεωπολιτική κατεύθυνση των φιλελεύθερων ελίτ, ακόμη και στην καρδιά της μονοπολικότητας. Επιπλέον, ο επιλεγμένος αντιπρόεδρος του Trump για τη δεύτερη θητεία του, JD Vance, προσδιορίζεται ανοιχτά ως υποστηρικτής του «μετα-φιλελεύθερου συντηρητισμού». Κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του Τραμπ, ο φιλελευθερισμός επικαλούνταν συνεχώς ως αρνητικός όρος, στοχεύοντας συγκεκριμένα στον «αριστερό φιλελευθερισμό» του Δημοκρατικού Κόμματος. Ωστόσο, μεταξύ των ευρύτερων κύκλων των υποστηρικτών του Τραμπ, ο φιλελευθερισμός έγινε συνώνυμο του εκφυλισμού, της παρακμής και της ηθικής διαφθοράς της άρχουσας ελίτ.
Για δεύτερη φορά στην πρόσφατη ιστορία, μια πολιτική προσωπικότητα απροκάλυπτα επικριτική του φιλελευθερισμού θριάμβευσε στην ίδια την ακρόπολη της φιλελεύθερης ιδεολογίας, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ των υποστηρικτών του Τραμπ, ο φιλελευθερισμός έχει δαιμονοποιηθεί εντελώς, αντανακλώντας τη σύνδεσή του με την ηθική και πολιτική παρακμή. Έτσι, είναι όλο και πιο εύλογο να μιλάμε για το τέλος της «φιλελεύθερης στιγμής». Ο φιλελευθερισμός, που κάποτε θεωρούνταν ο τελικός νικητής της ιστορικής εξέλιξης, τώρα εμφανίζεται απλώς ως ένα στάδιο στην ευρύτερη πορεία της ιστορίας, μια φάση με αρχή και τέλος, περιορισμένη από το γεωγραφικό και ιστορικό της πλαίσιο.
Η παρακμή του φιλελευθερισμού σηματοδοτεί την εμφάνιση μιας εναλλακτικής ιδεολογίας, μιας νέας παγκόσμιας τάξης και ενός διαφορετικού συνόλου αξιών. Ο φιλελευθερισμός έχει αποδείξει ότι δεν είναι πεπρωμένο, ούτε το τέλος της ιστορίας, ούτε ένα μη αναστρέψιμο και καθολικό παράδειγμα, αλλά απλώς ένα επεισόδιο – μια εποχή με σαφή χρονικά και χωρικά όρια. Ο φιλελευθερισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το δυτικό μοντέλο της νεωτερικότητας. Ενώ κέρδισε ιδεολογικές μάχες ενάντια σε άλλες μορφές νεωτερικότητας – τον εθνικισμό και τον κομμουνισμό – τελικά έφτασε στο τέλος της. Μαζί με αυτό, η «μονοπολική στιγμή» που περιγράφεται από τον Krauthammer και ο ευρύτερος κύκλος της μοναδικής δυτικής αποικιακής κυριαρχίας στον κόσμο, ο οποίος ξεκίνησε με την εποχή των μεγάλων γεωγραφικών ανακαλύψεων, έχει επίσης τελειώσει.
Η μετα-φιλελεύθερη εποχή
Η ανθρωπότητα εισέρχεται τώρα σε μια μετα-φιλελεύθερη εποχή. Ωστόσο, αυτή η εποχή αποκλίνει απότομα από τις μαρξιστικές-κομμουνιστικές προσδοκίες του παρελθόντος. Πρώτον, το παγκόσμιο σοσιαλιστικό κίνημα έχει σε μεγάλο βαθμό ξεθωριάσει και τα κύρια προπύργιά του – η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα – εγκατέλειψαν τις ορθόδοξες μορφές τους, υιοθετώντας πτυχές του φιλελεύθερου μοντέλου σε διάφορους βαθμούς. Δεύτερον, οι πρωταρχικές δυνάμεις που ευθύνονται για την κατάρρευση του φιλελευθερισμού είναι οι παραδοσιακές αξίες και οι βαθιές πολιτισμικές ταυτότητες.
Η ανθρωπότητα ξεπερνά τον φιλελευθερισμό όχι μέσω μιας σοσιαλιστικής, υλιστικής ή τεχνολογικής φάσης, αλλά αναβιώνοντας πολιτιστικά και πολιτισμικά στρώματα που η δυτική νεωτερικότητα θεωρούσε παρωχημένα και εξάλειψαν. Αυτή η επιστροφή στο προνεωτερικό, παρά η συνέχιση της μεταμοντέρνας τροχιάς που έχει τις ρίζες της στη δυτική νεωτερικότητα, καθορίζει την ουσία του μεταφιλελευθερισμού. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες της αριστερής προοδευτικής σκέψης, ο μεταφιλελευθερισμός αναδύεται ως απόρριψη των καθολικών αξιώσεων της δυτικής σύγχρονης τάξης. Αντ 'αυτού, βλέπει τη σύγχρονη εποχή ως ένα προσωρινό φαινόμενο, ένα επεισόδιο που οδηγείται από την εξάρτηση μιας συγκεκριμένης κουλτούρας από την ωμή βία και την επιθετική τεχνολογική εκμετάλλευση.
Ο μετα-φιλελεύθερος κόσμος δεν οραματίζεται τη συνέχιση της δυτικής ηγεμονίας, αλλά την επιστροφή στην πολιτισμική ποικιλομορφία, παρόμοια με την εποχή πριν από την απότομη άνοδο της Δύσης. Ο φιλελευθερισμός, ως η τελευταία μορφή του δυτικού παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, απορρόφησε όλες τις βασικές αρχές της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας και τις ώθησε στα λογικά τους άκρα: την πολιτική των φύλων, την woke κουλτούρα, την cancel culture, την κριτική φυλετική θεωρία, τον μετανθρωπισμό και τα μεταμοντέρνα πλαίσια. Το τέλος της φιλελεύθερης στιγμής σηματοδοτεί όχι μόνο την κατάρρευση του φιλελευθερισμού, αλλά και την ολοκλήρωση της μοναδικής κυριαρχίας της Δύσης στην παγκόσμια ιστορία. Είναι το τέλος της Δύσης.
Η φιλελεύθερη στιγμή στον Χέγκελ
Η έννοια του «τέλους της ιστορίας» έχει εμφανιστεί επανειλημμένα σε αυτή τη συζήτηση. Είναι τώρα απαραίτητο να επανεξετάσουμε την ίδια τη θεωρία. Ο όρος προέρχεται από τον Χέγκελ και η σημασία του έχει τις ρίζες του στη φιλοσοφία του Χέγκελ. Τόσο ο Μαρξ όσο και ο Φουκουγιάμα υιοθέτησαν αυτή την έννοια (μέσω του ρωσο-γαλλικού χεγκελιανού Alexander Kojève), αλλά την απογύμνωσαν από τα θεολογικά και μεταφυσικά της θεμέλια.
Στο μοντέλο του Χέγκελ, το τέλος της ιστορίας είναι αδιαχώριστο από την αρχή της. Στην αρχή της ιστορίας βρίσκεται ο Θεός, κρυμμένος μέσα Του. Μέσω της αυταπάρνησης, ο Θεός μεταβαίνει στη Φύση. Στη Φύση, η παρουσία του Θεού είναι λανθάνουσα αλλά ενεργή, και αυτή η λανθάνουσα παρουσία οδηγεί στην ανάδυση της ιστορίας. Η ιστορία, με τη σειρά της, αντιπροσωπεύει το ξεδίπλωμα του Πνεύματος. Κοινωνίες διαφορετικών τύπων αναδύονται με την πάροδο του χρόνου: παραδοσιακές μοναρχίες, δημοκρατίες και κοινωνίες των πολιτών. Τέλος, η ιστορία κορυφώνεται στη μεγάλη Αυτοκρατορία του Πνεύματος, όπου ο Θεός εκδηλώνεται πληρέστερα στο Κράτος – όχι σε οποιοδήποτε κράτος, αλλά σε μια φιλοσοφική κατάσταση που καθοδηγείται από το Πνεύμα.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο φιλελευθερισμός δεν είναι παρά μια στιγμή. Ακολουθεί τη διάλυση παλαιότερων κρατών και προηγείται της εγκαθίδρυσης ενός νέου, αληθινού κράτους που σηματοδοτεί την κορύφωση της ιστορίας. Τόσο οι μαρξιστές όσο και οι φιλελεύθεροι, απορρίπτοντας τη θεολογική βάση του Χέγκελ, μείωσαν τη θεωρία του σε υλιστικούς όρους. Ξεκίνησαν με τη Φύση, αγνοώντας την αντίληψη του Χέγκελ για τον Θεό, και τελείωσαν με την κοινωνία των πολιτών – τον φιλελευθερισμό – ως το αποκορύφωμα της ιστορίας. Για φιλελεύθερους όπως ο Φουκουγιάμα, η ιστορία τελειώνει όταν όλη η ανθρωπότητα γίνει μια παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Οι μαρξιστές, εν τω μεταξύ, οραματίζονταν την ιστορία να τελειώνει με μια αταξική κομμουνιστική κοινωνία, αν και παρέμεινε στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών.
Με την αποκατάσταση του πλήρους φιλοσοφικού μοντέλου του Χέγκελ, γίνεται φανερό ότι ο φιλελευθερισμός είναι μόνο μια μεταβατική φάση – αυτό που ο Χέγκελ θα ονόμαζε «στιγμή». Το συμπέρασμά της ανοίγει το δρόμο για την τελική πραγμάτωση του Πνεύματος, το οποίο ο Χέγκελ οραματίστηκε ως μια Αυτοκρατορία του Πνεύματος.
Μεταμοντερνισμός και μοναρχία
Σε αυτό το πλαίσιο, η ιδέα της μοναρχίας αποκτά ανανεωμένη σημασία - όχι ως λείψανο του παρελθόντος αλλά ως πιθανό μοντέλο για το μέλλον. Η παγκόσμια εποχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του ρεπουμπλικανισμού έχει εξαντληθεί. Οι προσπάθειες για την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας δημοκρατίας απέτυχαν. Έως τον Ιανουάριο του 2025, η αποτυχία αυτή θα αναγνωριστεί οριστικά.
Τι ακολουθεί; Οι παράμετροι της μεταφιλελεύθερης εποχής παραμένουν απροσδιόριστες. Ωστόσο, η αναγνώριση ότι όλη η ευρωπαϊκή νεωτερικότητα – η επιστήμη, ο πολιτισμός, η πολιτική, η τεχνολογία, η κοινωνία και οι αξίες της – ήταν απλώς ένα επεισόδιο, με αποκορύφωμα ένα θλιβερό και άδοξο συμπέρασμα, υποδηλώνει ότι το μετα-φιλελεύθερο μέλλον θα είναι ριζικά απροσδόκητο.
Ο Χέγκελ προσφέρει μια ένδειξη: η μετα-φιλελεύθερη εποχή θα είναι μια εποχή μοναρχιών. Η σύγχρονη Ρωσία, ενώ εξακολουθεί να είναι τυπικά μια φιλελεύθερη δημοκρατία, παρουσιάζει ήδη τα χαρακτηριστικά μιας μοναρχίας: ένας δημοφιλής ηγέτης, η μονιμότητα της ανώτατης εξουσίας και η έμφαση στις πνευματικές αξίες, την ταυτότητα και την παράδοση. Αυτά είναι τα θεμέλια για μια μοναρχική μετάβαση – όχι στη μορφή, αλλά στην ουσία.
Άλλοι πολιτισμοί κινούνται προς παρόμοια κατεύθυνση. Η Ινδία υπό τον Ναρέντρα Μόντι αντικατοπτρίζει όλο και περισσότερο το αρχέτυπο ενός ιερού μονάρχη, ενός τσακραβαρτίν, παρόμοιου με το δέκατο είδωλο Κάλκιν, ο οποίος εγκαινιάζει το τέλος μιας σκοτεινής εποχής. Η Κίνα υπό τον Σι Τζινπίνγκ επιδεικνύει τα χαρακτηριστικά μιας Κομφουκιανικής Αυτοκρατορίας, με τον Σι να ενσαρκώνει το αρχέτυπο του Κίτρινου Αυτοκράτορα. Ακόμη και ο ισλαμικός κόσμος μπορεί να βρει ενσωμάτωση μέσω ενός εκσυγχρονισμένου χαλιφάτου.
Σε αυτόν τον μετα-φιλελεύθερο κόσμο, ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να δουν μια μοναρχική στροφή. Σημαντικοί στοχαστές όπως ο Curtis Yarvin υποστηρίζουν εδώ και καιρό τη μοναρχία στην Αμερική. Φιγούρες όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, με τις δυναστικές διασυνδέσεις του, θα μπορούσαν να συμβολίζουν αυτή την αλλαγή.
Ένα ανοιχτό μέλλον
Ο όρος «φιλελεύθερη στιγμή» έχει επαναστατικές συνέπειες για την πολιτική σκέψη. Αυτό που κάποτε θεωρούνταν αναπόφευκτο πεπρωμένο αποκαλύπτεται απλώς ως ένα φευγαλέο μοτίβο στο ευρύτερο μωσαϊκό της ιστορίας. Αυτή η συνειδητοποίηση ανοίγει την πόρτα στην απεριόριστη πολιτική φαντασία. Ο μετα-φιλελεύθερος κόσμος είναι ένας κόσμος άπειρων δυνατοτήτων – όπου το παρελθόν, το μέλλον, ακόμη και οι ξεχασμένες παραδόσεις μπορούν να ανακαλυφθούν εκ νέου ή να επαναπροσδιοριστούν.
Έτσι, ανατρέπονται οι ντετερμινιστικές επιταγές της ιστορίας, προαναγγέλλοντας μια εποχή πληθυντικών χρονικών πλαισίων. Πέρα από τη φιλελεύθερη στιγμή βρίσκεται μια νέα ελευθερία, με διαφορετικούς πολιτισμούς να χαράσσουν τα μονοπάτια τους προς τους άγνωστους ορίζοντες ενός μετα-φιλελεύθερου μέλλοντος.
1. Krauthammer, Κάρολος. "The Unipolar Moment," Foreign Affairs, 70.1, 1990/1991, σ. 23-33.
2. Φουκουγιάμα, Φράνσις. Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος. Νέα Υόρκη: Ελεύθερος Τύπος, 1992.
3. Krauthammer, Κάρολος. "The Unipolar Moment Revisited", National Interest, 70, 2002/2003, σ. 5-17.
4. Χάντινγκτον, Σαμουήλ. "The Clash of Civilizations?", Foreign Affairs, καλοκαίρι 1993, σ. 22-47.
5. Савин Л., Многополярный момент.
https://enaasteri.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου