Αρχαίο φρυκτώριον στον Ελληνόπυργο Ιθώμης Μουζακίου Καρδίτσας!

Ο πύργος βρίσκεται τέσσερα 4 χλμ. περίπου ΒΑ από το κέντρο του χωριού Ελληνόπυργος[1] Ιθώμης [Δήμου Μουζακίου Καρδίτσας] και είναι κτισμένος σε μία θέση ιδιαίτερα προνομιακή στην κορυφή ενός λόφου σε υψόμετρο 885 μ. Η θέση αυτή ελέγχει μεγάλο τμήμα της δυτικής θεσσαλικής πεδιάδας μέχρι τον Δομοκό Φθιώτιδος.

Πρόκειται για τμήμα τετράγωνου πύργου (5 Χ 5 μ.) κατασκευασμένου από ντόπιο σχιστόλιθο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεμονωμένου οχυρωματικού πύργου. Σώζονται όρθια τμήματα της νότιας και της δυτικής πλευράς του. Δεν έχει πραγματοποιηθεί έως σήμερα ανασκαφική έρευνα στον πύργο, αλλά ο εντυπωσιακός αριθμός αρχιτεκτονικών μελών που βρίσκονται σε όλη την περιοχή περιμετρικά του, μαρτυρεί την δυνατότητα αναστήλωσης και αξιοποίησής του.

Η κατά προσέγγιση χρονολόγηση του μνημείου στον 4ο ή 3ο αι. π.Χ., λόγω έλλειψης ιστορικών ή επιγραφικών μαρτυριών και αρχαιολογικών δεδομένων, στηρίζεται κυρίως στην σύγκριση της τοιχοδομίας με ασφαλέστερα χρονολογημένα κτίσματα αμυντικού και δημόσιου χαρακτήρα. Το σύστημα τοιχοποιίας είναι ακανόνιστο τραπεζιόσχημο.

Όσον αφορά στον προορισμό, την χρήση ή τις χρήσεις, του πύργου, τα στοιχεία οδηγούν στην υπόθεση ότι χρησίμευε και ως φρυκτώριον(*), για την μετάδοση δηλαδή φωτεινών σημάτων στους άλλους πύργους με τους οποίους είχε άμεση οπτική επαφή, όπως το Ελληνόκαστρο και ο Πύργος Ιθώμης.

Η πρόσβαση στο μνημείο είναι σήμερα ιδιαίτερα ευχερής.

ΠΗΓΗ ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.12.2022.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Μάκκας Ιω. Γ. «ΕΛΛΗΝΟΠΥΡΓΟΣ (ΓΡΑΛΙΣΤΑ) ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ (ΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ, ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ)», Τρίκκαλα, 1983.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] Το 1928 ο οικισμός μετονομάσθη Ελληνόπυργος, από το εν λόγω αρχαίο κτίσμα. Πριν το χωριό ελέγετο Γραδίστιο (γραπτώς από το 1328) ή Γράλιστα. Κείται στα βορειοανατολικά υψώματα των Αγράφων [κορυφές Καψούνα (950 μ.) και Καστρί (907 μ.)].

Ιστορικό χωριό, στον 39ο παράλληλο [39°24′N 21°44′E] αφού εδώ κοντά στην Σπηλιά του Λώλου εγκαταστάθηκε σε ηλικία μόλις 8 ετών, ορφανός ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Παρέμεινε στο χωρίο μέχρι το 1800, όταν ήταν πλέον 18 ετών έχοντας ήδη σχηματίσει δικό του κλέφτικο σώμα.

Αλλά κατά την διάρκεια της επαναστάσεως του 1821 η Γράλιστα πλήρωσε ακριβά τις επαναστάσεις των Θεσσαλών: Κατεστράφη:

        - το 1822, όταν ο πασάς των Τρικκάλων, Σελλιχτάρ, εκστράτευσε κατά των Αγράφων

        - το 1854 επί Κριμαϊκού πολέμου, όταν η Θεσσαλία επαναστάτησε, και μετά την αποτυχημένη επανάσταση τουρκικά σώματα έκαψαν ολοσχερώς το χωριό.

        - το 1878, επί νέας επαναστάσεως των Θεσσαλών….

(Τρία χρόνια μετά η Θεσσαλία ενώθηκε με την μητέρα Ελλάδα).

Ο Γραλισιώτης ποταμός το διαιρεί σε δύο συνοικίες. Πηγές του χωριού: Η «Κλήμα», η «Μάνα νερού», κ.ά. στην τοποθεσία «Αθάνατος». Στην δε περιοχή Παξαράκι υπάρχουν και καταρράκτες.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις».

(*) φρυκτός, -ή, -όν, = ξεροψημένος (Αριστοφ.) 

φρυκτός, ὁ = δαυλός, πυρσός, φανός (Αισχύλ.) > φρυκτοὶ πολέμιοι ᾔροντο ἐς τόπον, πύρινα σημάδια (φανοί) που δηλώνουν ότι ο εχθρός πλησίασε σ' έναν τόπο (Θουκ.).

φρυκτώριον, το = φάρος, πύργος με προειδοποιητική φωτεινή σήμανση (Πλούτ.).

φρυκτωρία, ἡ = επικοινωνία με πυρσούς ή φωτιές (Αισχύλ., Αριστοφ.).

φρυκτωρέω = δίνω σημάδια από φωτιά > "ἐφρυκτωρήθησαν νῆες προσπλέουσαι", το πλησίασμα των πλοίων δόθηκε με σημεία από φωτιές (Θουκ.).

φρυκτωρός, ὁ (φρυκτός + οὖρος) = φύλακας που φυλά σε πύργο με φωτιές, τις οποίες ανάβει για να ειδοποιήσει σε περίπτωση κινδύνου (Θουκ.). - ΠΗΓΗ: L&S.

http://www.arxeion-politismou.gr/