Ταξίδι στο χρόνο: Το παιχνίδι στις αλάνες και τα παιχνίδια που φτιάχναμε μόνοι μας

 

Ήταν μια εποχή όχι πολύ μακρινή, που τα παιδιά έπαιζαν στις αλάνες, στους δρόμους της γειτονιάς, χωματένιους ακόμα αφού δεν είχε περάσει ακόμα ο οδοστρωτήρας της ανάπτυξης του πετρελαίου και της πίσσας, με παιχνίδια αυτοσχέδια, που είχαν τα περισσότερα τις ρίζες τους σε παρελθόντες αιώνες και έρχονταν στις παρέες μέσω της παράδοσης και της από γενεά σε γενεά μεταφοράς.

Τότε, το γέλιο ήταν ακόμα των παιδιών και οι φωνές δονούσαν τις ψυχές τους, χρωμάτιζαν τη γειτονιά και την αποσπερίδα των μεγάλων. Και το Σαββατοκύριακο που δεν είχε σχολείο, το σύμπαν όλο έβαζε τα γιορτινά του.

Ακόμα και οι άγγελοι, έστελναν τα αγαθά δαιμόνια της υπαίθρου, να παίρνουν κι αυτά μέρος στη γιορτή. Κυκλοφορούσαν ακόμα τότε οι νεράιδες κοντά στα ρυάκια και τις στέρνες με το νερό, τα ξωτικά και οι καλικάτζαροι που πείραζαν τα παιδιά, αλλά κι αυτά τους σκάρωναν του κόσμου τις λαχτάρες.

Τα χωριά αλλά και οι πόλεις, έδιναν την εντύπωση μιας χώρα μαγικής κι αλαφροΐσκιωτης.

Κάποτε ο διάβολος λέγεται ότι ζήλεψε αυτή την ευτυχία και κατέβηκε στη γη να τους χαλάσει το παιχνίδι, μεταμορφωμένος σε γάιδαρο. Πρίν προλάβει όμως να κάνει κακό στα παιδιά, αυτά με μιάς μόλις τον αντίκρισαν, σκαρφάλωσαν στην πλάτη του να πάνε βόλτα. Δεν χώραγαν όμως όλα πάνω του, οπότε αυτά που δεν είχαν ανέβει, πήραν από το δάσος ένα μεγάλο δαυλό, τον έχωσαν στον πισινό του και χώρεσαν να καθίσουν κι αυτά που περίσσευαν. Οπότε με φωνές, γέλια και χτυπήματα στο ζώο, έκαναν τη βόλτα τους. Απογοητευμένος και ηττημένος ο διάβολος, έδωσε μια και εξαφανίστηκε, φωνάζοντας αγανακτισμένος –Εσείς είστε χειρότερα από μένα. Κι από τότε δε ξανατόλμησε να τα ενοχλήσει.

Κι αυτά, συνέχιζαν να παίζουν και να δημιουργούν ευτυχισμένα στις αλάνες τους με τα δικά τους παιχνίδια και την παρέα των ξωτικών.

Ήταν παιχνίδια που όχι μόνο διασκέδαζαν, αλλά προωθούσαν την ευγενή άμιλλα, την ευστροφία του νου και την εφευρετικότητα, το ομαδικό πνεύμα αλλά και την ατομική εξιδανίκευση. Είχαμε δυο βασικές κατηγορίες παιχνιδιών.

Στη μια κατηγορία συναντάμε παιχνίδια όπως το κυνηγητό, το κρυφτό και τόσα άλλα, δεν είχαν καν πραγματικό αντικείμενο στο παιχνίδι, αλλά στηριζόταν σε ένα σενάριο ομαδικής δράσης και διασκέδασης, πάντα με νικητές και ηττημένους.

Στην άλλη, υπήρχαν τα παιχνίδια που απαιτούσαν την ύπαρξη αντικειμένου, από το οποίο έπαιρναν και το όνομα τους, όπως οι βόλοι, το ξυλίκι-καμάκι, η σβούρα, η φακαρόλα κλπ.

Δεν ήταν όμως προϊόντα αγοράς του αντικειμένου του παιδικού πόθου, αλλά παιχνίδια κατασκευασμένα με αγάπη και περίσσια τις περισσότερες φορές καλλιτεχνική φροντίδα, που πήγαζε μέσα από την ανάγκη και την ανέχεια, φροντισμένα  με την εμπιστοσύνη της προσωπικής δημιουργικής ικανότητας.

Το παιδί, κατασκεύαζε το ίδιο το παιχνίδι του, από υλικά που έπαιρνε από τη φύση(ταύτιση με τη φύση), ή από άχρηστα αντικείμενα που έπαιρνε από το σπίτι(πρώτη εφαρμογή της ανακύκλωσης), δίνοντας του την προσωπική του ταυτότητα και δεν το αγόραζε έτοιμο, από κάποιο κατάστημα, εισαγόμενο από πολυεθνικές μαζικής παραγωγής.

Ήταν φυσικό λοιπόν, να το αγαπήσει και να το ταυτίσει με τη δική του προσωπική κουλτούρα που κι αυτή ήταν ενταγμένη στους αξιακούς κώδικες χιλιετηρίδων, που έρχονταν στον δικό του μικρόκοσμο μέσα από τη λαική παράδοση.

Μια αιώνια πηγή αξιακών κωδίκων, μέσα από την οποία είχε έλθει σε επαφή και γνωριμία με τα αγαθά δαιμόνια της ελληνικής φύσης, τις νεράιδες, τα ξωτικά, τους γίγαντες και τους μυθικούς ήρωες των θρύλων αλλά και των δημοτικών τραγουδιών.
Με αξιακούς κώδικες, σφυριλατημένους χιλιετηρίδες μέσα από τη λαϊκή σοφία στο τρίπτυχο άνθρωπος-φύση-τόπος, όπως λεπτομερώς αναλύομε ΕΔΩ. Αγαπημένα θέματα του ιστολογίου, που έχομε κατά καιρούς αναπτύξει στα δημοσιεύματα μας, στην ενότητα Παράδοση.

Μετά, ήρθε η επέλαση του πλαστικού και του τενεκέ, αργότερα του ηλεκτρονικού της «μαστούρας», με το κάρο των διεθνών εμπόρων μιας παιδικής ευτυχίας, «μαζικής παραγωγής» και προσωπικής αλλοτρίωσης.

Και μαράζωσαν τα πρότυπα των αξιακών κωδίκων και της καλλιτεχνικής προσωπικότητας, δημιουργικότητας.

Μάθαμε, στην αγορά της ευτυχίας. Δεν ήταν πια δική μας. Έγινε κι αυτή πλαστική, με γρανάζια και ολοκληρωμένα κυκλώματα να την κυβερνούν στη θέση του άρχοντα νου. Μαράζωσε κι αυτός.

Αλλά ας ξεφύγομε από τις μαύρες διαπιστώσεις, μιας και «ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην» και μιας που άλλο είναι το θέμα μας κι ας επιστρέψομε στο αγαπημένο παιδικό παιχνίδι. Της παράδοσης και της δημιουργικότητας, αυτό που μεγάλωσε γενιές και γενιές όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλα τα μέρη του κόσμου, με πολλά παιχνίδια να συναντιόνται κοινά ή με παραλλαγές από τόπο σε τόπο.

Τα ομαδικά παιχνίδια ήταν συνήθως τα παιχνίδια σεναρίου, που διακρινόταν για το πνεύμα συνεργασίας και την υπακοή σε κανόνες. Ήταν και τα αγαπημένα παιχνίδια της παρέας στις αλάνες και το χωματόδρομο, στις σχολικές αυλές και τα πάρκα.

Ξεχωριστή θέση είχε ανάμεσα τους το κρυφτό.

Αφού κλήρωναν κατά κάποιο τρόπο με το «α μπε μπα μπλομ» ποιος θα έμενε «μάνα», οι υπόλοιποι έτρεχαν να κρυφτούν δεξιά αριστερά, όση ώρα η μάνα μέτραγε με κλειστά τα μάτια κολλημένος σε ένα στύλο ή τοίχο, μέχρι τον αριθμό που είχαν από κοινού συμφωνήσει. Όποιον κατάφερνε να βρεί, αυτός έχανε εκτός αν έτρεχε πρώτος στο σημείο που μέτραγε, τη θέση της «μάνας», να «φτύσει» με το χαρακτηριστικό «φτου». Οι χαμένοι, κλήρωναν μεταξύ τους για το ποιος θα είναι ο επόμενος που θα καθίσει «μάνα».

Το κυνηγητό

Δεύτερο αν όχι πρώτο στις προτιμήσεις της παρέας, παιζόταν είτε ανάμεσα σε δύο παιδιά, είτε ομαδικά. Με έναν, να κυνηγάει να πιάσει κάποιον από την υπόλοιπη παρέα. Όποιος πιανόταν, ήταν ο επόμενος κυνηγός. Τα περισσότερα από τα ομαδικά αυτά παιχνίδια, τα συναντάμε όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις περισσότερες ευρωπαικές χώρες.

Η τυφλόμυγα

Παίζεται από τρία τέσσερα παιδιά και πάνω. Στην αρχή «τα βγάζουν», με το «άκατα μακατα κουτουσου μπε. Άμπερ φάμπερ βγέ!» για να  δούνε ποιος θα τα φυλάει.
Αυτός κλείνει τα μάτια του με ένα μαντήλι . Την ώρα που τα έχει  κλειστά τα παιδιά ανακατεύονται και τον πειράζουν. Όποιο παιδί πιάσει πρέπει να βρει πως το λένε δηλαδή ποιο  είναι. Αν το αναγνωρίσει τότε αυτό το παιδί κάνει τη τυφλόμυγα. Και έτσι αυτό συνεχίζεται.

Στο μπίζζζζ!!!

Μαζεύονται τα παιδιά και αποφασίζουν ποιος θα τα «φυλάει». Αυτός λοιπόν κάθεται σ’ ένα  σκαμνί ή στέκει σκυφτός και βάζει το δεξί του χέρι κάτω από την αριστερή του μασχάλη,  κρατώντας την παλάμη ανοιχτή προς τα επάνω, ενώ με το αριστερό του χέρι κρατάει κλειστά  τα μάτια του.

Οι άλλοι παίκτες στέκονται προς τ’ αριστερά του και ένας απ’ αυτούς τον πλησιάζει, του  χτυπάει την ανοιχτή παλάμη και ύστερα απομακρύνεται μαζί με τους άλλους. Όλοι χοροπηδούν  γύρω του και στρυφογυρίζουν το δάχτυλο τους φωνάζοντας «Μπιζζ!» όπως κάνει η μέλισσα.

Αυτός που τα φυλάει πρέπει να μαντέψει ποιος τον χτύπησε. Αν τον ανακαλύψει, τότε αυτός  παίρνει τη θέση του αλλιώς το παιχνίδι συνεχίζεται κατά τον ίδιο τρόπο.

Αλάτι χονδρό-Αλάτι ψιλό

Το παιχνίδι αυτό παίζεται από πολλά παιδιά που συγκεντρώνονται και βγάζουν με κλήρο τη  «μάνα». ΄Υστερα κάνουν όλα μαζί ένα κύκλο και κάθονται κάτω σταυροπόδι με τα χέρια πίσω,  με τις παλάμες ανοιχτές.

Η μάνα στέκεται έξω από τον κύκλο και βαστάει ένα μαντήλι. Κάνει μια βόλτα γύρω από τον  κύκλο τραγουδώντας:

Αλάτι ψιλό, αλάτι χονδρό,
έχασα τη μάνα μου και πάω να τη βρω
παπούτσια δεν μου πήρε να πάω στο χορό

Την ώρα που τραγουδάει γύρω από τον κύκλο, πετάει το μαντίλι πίσω από ένα παιδί και  συνεχίζει μέχρι να καταλάβουν ότι δεν κρατάει πια το μαντήλι.Το παιδί που πήρε το μαντήλι  σηκώνεται και αρχίζει να κυνηγάει τη μάνα. ΄Οταν την πιάσει η μάνα κάθεται στη θέση του  μαζί με τα άλλα παιδιά.

Το παιδί που πήρε το μαντήλι γίνεται μάνα και αρχίζει να κυνηγάει. Το παιχνίδι συνεχίζεται έτσι  μέχρι να το βαρεθούν.

Περνά, περνά η μέλισσα

Αυτό το παιχνίδι είναι ένα παλιό και παραδοσιακό παιχνίδι. Συγκεντρώνονται τουλάχιστον έξι παιδιά και δύο χτυπούν παλαμάκια και τραγουδούν.

Πέρνα πέρνα μέλισσα με τα μελισσάκια σου
Και με τα παιδάκια σου

Τα υπόλοιπα παιρνούν κάτω απ’ τα χέρια τους και όποιον πιάσουν το βάζουν και επιλέγει με ποιοανού το μέρος θα πάει. Τελικά όταν μαζευτούν όλα τα παιδιά τραβάνε τους άλλους και όποιοι δεν πέσουν κάτω είναι οι νικητές.

Αυτό το παιχνίδι το παίζουν πολλά παιδιά (6-7 χρονών), από όλο τον κόσμο.

Η κολοκυθιά

Το παιχνίδι αυτό παίζεται με 3 παίκτες και πάνω. Κάθε παίκτης έχει από έναν αριθμό. Για παράδειγμα : Ο Γιώργος έχει το 1, η Σοφία το 2, ο Μιχάλης το 3, η Μαρία το 4 και ο Παντελής  το 5. Το παιχνίδι αρχίζει. Ο Γιώργος λέει : ‘Εχω μια κολοκυθιά που έχει 3 κολοκύθια. Τότε ο  Μιχάλης πρέπει να πει : Και γιατί να έχει 3 κολοκύθια ; Ο Γιώργος ρωτάει : Και πόσο κολοκύθια  να έχει ; Ο Μιχάλης του απαντάει : Να έχει 2 κολοκύθια. ‘Ετσι πρέπει να μιλήσει η Σοφία. Αυτό  γίνεται ώσπου να μπερδευτεί κάποιος και να πει κάτι άλλο. Τότε τ’ άλλα παιδιά αποφασίζουν τι  να κάνει. Για παράδειγμα πρέπει να πει ένα ποίημα.

Συχνά ακούμε τη φράση : Μα καλά, την κολοκυθιά θα παίξουμε ; Αυτό το λέμε όταν κάποιοι  διαφωνούν και ρίχνει ο ένας στον άλλο την ευθύνη.

Μια άλλη παραλλαγή της κολοκυθιάς, είναι το παρακάτω.

Παίζεται και με τρεις, αλλά και  περισσότερους παίχτες. Το κάθε παιδί παίρνει ένα νούμερο. Μετά το παιδί που έχει το νούμερο  (ένα), αρχίζει λέγοντας :

» Στου παππού το περιβόλι, που το αγαπούμε όλοι, είναι μια  κολοκυθιά, πλάι-πλάι στη ροδιά. Κάνει πέντε κολοκύθια στρογγυλά, μα την αλήθεια θα τα  δώσει ο παππούς μποναμά της αλεπούς. Δυο θα δέσει στην ουρά της κι όλα τα άλλα στα παιδιά  της». ‘Επειτα ρωτάει : » Ποιος θα πάει στην αλεπού ; » » Ποιός θα της πάει τα κολοκύθια ; » Αργότερα το ίδιο παιδί λέει » να πάει το …» και το παιδί που έχει αυτό το νούμερο λέει » γιατί  να πάει το …; Να πάει το …» κ.λ.π. ‘Οποιο παιδί απαντήσει χωρίς να είναι το νούμερό του,  χάνει και παίρνει παρατσούκλι ή κάνει κάτι που του έχει ορίσει η παρέα.

Πεντόβολα, ή αλεκατρίδες όπως τις γνωρίζαμε στη δυτική Κρήτη

Παραδοσιακό παιχνίδι δεξιοτεχνίας που παίζεται από δύο και περισσότερους παίχτες. Το  παιχνίδι αυτό παίζεται με πέντε βόλους ή πέτρες (πεντό-βολα), σε διάφορα μέρη. Στην αρχή  παίρνεις έναν βόλο ή πέτρα, τον πετάς στον αέρα, παίρνεις έναν βόλο από κάτω και πιάνεις και  τον βόλο που είχες πετάξει στον αέρα πριν πέσει κάτω. Μετά αυτούς τους δύο που κρατάς,  τους πετάς στον αέρα, παίρνεις έναν από κάτω και πιάνεις και τους άλλους δύο που είχες  πετάξει στον αέρα. ‘Ετσι συνεχίζεις ως τον πέμπτο βόλο. Στην συνέχεια υπάρχουν άλλοι πέντε  γύροι με διαφορετικό όνομα ο καθένας. Τα πεντόβολα λέγονται και αλλιώς : πεντάλιθα,  πεντεγούλια, αλεκαφίδες και πετράδια.

Το δαχτυλίδι

Στήνονται τα παιδιά σε σειρά. Κάποιο από τα παιδιά κρύβει στα χέρια του ένα δαχτυλίδι,  ψεύτικο ή αληθινό. Έπειτα προσπαθεί να αφήσει στα χέρια κάποιου από τα παιδιά που είναι  στη σειρά το δαχτυλίδι, λέγοντας το τραγουδάκι:

Πουν’ το, πουν’ το
το δαχτυλίδι,
ψάξε, ψάξε
δεν θα το βρεις!
δεν θα το βρεις,
δεν θα το βρεις,
το δαχτυλίδι που ζητείς.

Το κάθενα από τα παιδιά έχει μια ευκαιρία να μαντέψει ποιος έχει το δαχτυλίδι. Όποιος  μαντέψει σωστά παίρνει το δαχτυλίδι και το ρίχνει στο επόμενο παιδί. Το παιχνίδι συνεχίζεται  με τον ίδιο τρόπο.

Η μικρή Ελένη

Ξεκινά, αφού οριστεί ποιος θα κάνει την Ελένη, με το «Ανέβηκα στην πιπεριά να κόψω ένα πιπέρι Κι η πιπερια τσακίστηκε και μούκοψε το χέρι» Η μικρή Ελένη κάθεται στο κέντρο του κύκλου, ενώ η υπόλοιπη παρέα χορεύει γύρω γύρω και τραγουδά.

«Η μικρή Ελένη, κάθεται και κλαίει
Γιατί δεν τηνε παίζουνε, οι φιλενάδες της
Σήκω Ελένη, τα μάτια κλείσε κι αποχερέτησε !»

Τότε σηκώνεται η μικρή Ελένη και με τα μάτια κλειστά, απλώνει τα χέρια προσπαθώντας να πιάσει ένα από τα παιδιά αλλά και να το αναγνωρίσει.
Αν το πετύχει, παίρνει αυτό τη θέση της, αλλιώς συνεχίζει και στον επόμενο γύρο.

Στο γύρω γύρω όλοι και στη μέση ο Μανώλης

Το μόνο που χρειάζεται, είναι ένα σκαμνί. Ελλείψει βέβαια σκαμνιού, βάζαμε ακόμα και κλούβα από τα πορτοκάλια. Πρώτα με το τραγουδάκι
«έχω ένα αυτοκίνητο, που όλο τρέχει τρέχει
και που θα σταματήσει;
-Στη Γαλλία.
-Και τι χρώμα θα ζητήσει;
-Πράσινο.
Έχεις πάνω σου πράσινο;»

Ορίζεται ποιος θα κάνει το Μανώλη. Ορίζουν και ποιος θα του τραβήξει το σκαμνί, για να μην μπερδευτούν μεταξύ τους.

Αμέσως αρχίζει ο χορός και το πείραγμα, ενώ ο Μανώλης, στέκεται όρθιος δίπλα στο σκαμνί. Και τραγουδούν τα παιδιά

«Γύρω γύρω όλοι, στη μέση ο Μανώλης,
χέρια πόδια στη γραμμή κι όλοι κάθονται στη γη
κι ο Μανώλης στο σκαμνί»

Μόλις τελειώσει το τργούδι, όλοι κάθονται με μιας, στις φτέρνες τους. Ο Μανώλης ωστόσο, προσπαθεί να εντοπίσει το παιδί που θα του τραβήξει το σκαμνί, για να το προλάβει και να καθίσει κι αυτός. Αν τοκαταφέρει και καθίσει, τότε τη θέση του παίρνει αυτός που θα του το τραβούσε. Αλλιώς, αν πέσει κάτω αφού θα του έχει τραβήξει το σκαμνί το άλλο παιδί, ξαναπαίρνει τη θέση του.

Το κουτσόΕδώ, συναντάμε πολλές παραλλαγές και διάφορους σχεδιασμούς του παιχνιδιού με την κιμωλία, αλλά θα περιγράψομε την πιο απλή του εκδοχή.

Ήταν άλλωστε κοριτσίστικο παιχνίδι, οπότε δεν θυμάμαι τις πολλές εκδοχές που παιζόταν.

Χωρίζουμε ένα μεγάλο τετράγωνο σε οκτώ μικροτερα.Εχουμε μια πλατιά πέτρα που τη λέμε ομάδα ή αμάδα. Πετάμε την ομάδα στο πρώτο τετράγωνο. Κατόπιν, στηριζομενοι στο ένα ποδι και κλοτσώντας την ομάδα, προσπαθούμε να πάμε μέχρι το όγδοο τετράγωνο, χωρίς ν’ ακουμπήσουμε τις γραμμές, ούτε με το πόδι ούτε με την ομάδα. Οταν φτάσουμε στο όγδοο κουτάκι, πρέπει να ξαναγυρίσουμε στο πρώτο.

Μου ήρθε στη θύμηση παλιό ποιηματάκι που έγραφα για τα σχολικά χρόνια, δυο στίχοι του μίλαγαν και για το κουτσό

«…και στο κουτσό κορίτσια
με κορδέλες στα μαλλιά,
πετούν σαν πεταλούδες
με γαλανά φτερά…»

Τότε με τις γαλάζιες τις ποδιές σχολική φορεσιά και την απαραίτητη λευκή κορδέλα στα μαλλιά, ήταν πραγματικά μικρές πεταλουδίστες στη γεμάτη φωνές και χορό σχολική αυλή.

Η μακριά γαϊδούρα

Παίζεται απο δύο ομάδες και μια «μάνα», που είναι ο αρχηγός και διαιτητής του παιχνιδιού. Η «μάνα» στέκεται όρθια με την πλάτη στηριγμένη στον τοίχο. Ο πρώτος παίχτης της μιας ομάδας σκύβει, χωρίς να λυγίσει τα πόδια του, και πιάνεται από τη μέση της «μάνας».

Κατά τον ίδιο τρόπο σκύβει και πιάνεται από τη μέση του πρώτου ο δεύτερος, απο τη μέση του δεύτερου 5 ο τρίτος, κ.ο.κ.

Τα παιδιά της άλλης ομάδας πηδούν με τη σειρά πάνω στις ράχες των παιδιών της πρώτης ομάδας και ο αρχηγός τους απαγγέλλει κάποιους στίχους, δείχνοντας με τα δάκτυλά του έναν αριθμό που πρέπει να τον μαντέψει εκείνος που το κρατάει στην πλάτη του.

Αν δεν τον μαντέψει, το παιχνίδι επαναλαμβάνεται κατά τον ίδιο τρόπο, αλλιώς οι δύο ομάδες αλλάζουν ρόλους.

Δεν περνας κυρα Μαρία

Τα παιδιά σχηματίζουν έναν κύκλο καιπιάνονται από το χέρι. Με λάχνισμα επιλέγεται ένα παιδί που στέκεται στη μέση. Είναι η κυρά Μαρία! Αρχίζουν να γυρίζουν περπατώντας γύρω γύρω και να τραγουδούν ενώ η…κυρα Μαρία προσπαθεί να περάσει ανάμεσά τους. Τότε λαμβάνει χώρα ο παρακάτω τραγουδιστός διάλογος:

ΠΑΙΔΙΑ:Που θα πας κυρα-Μαρία, δεν περνάς δεν περνάς,
Που θα πας κυρα-Μαρία, δεν περνάς, περνάς!
ΜΑΡΙΑ: Θε να πάω εις τους κήπους δεν περνώ, δεν περνώ.
Θε να πάω εις τους κήπους δεν περνώ, περνώ!
ΠΑΙΔΙΑ: Τι θα κάνεις εις τους κήπους δεν περνάς, δεν περνάς
Τι θα κάνεις εις τους κήπους δεν περνάς, περνάς!
ΜΑΡΙΑ: Θα μαζέψω 2 βιολέτες δεν περνώ, δεν περνώ
Θα μαζέψω 2 βιολέτες δεν περνώ, περνώ!
ΠΑΙΔΙΑ: Τι θα κάνεις τις βιολέτες δεν περνάς, δεν περνάς
Τι θα κάνεις τις βιολέτες δεν περνάς, περνάς!
ΜΑΡΙΑ: Θα τις δώσω της καλής μου δεν περνώ, δεν περνώ
Θα τις δώσω της καλής μου δεν περνώ, περνώ!
ΠΑΙΔΙΑ: Και ποια είναι η καλή σου δεν περνάς, δεν περνάς
Και ποια είναι η καλή σου δεν περνάς, περνάς!
ΜΑΡΙΑ: Η καλή μου είν’ η π.χ. Μάρθα, δεν περνώ, δεν περνώ
Η καλή μου είν’ η π.χ. Μάρθα, δεν περνώ, περνώ!

Όταν το παιδί που είπε η κυρά Μαρία ακούσει το όνομά του, αλλάζουν ρόλους και γίνεται αυτό η κυρά Μαρία. Το παιχνίδι εξακολουθεί έτσι!

Παραλλαγή: Το παιδί που ακούει το όνομά του από την κυρά Μαρία μπαίνει στον κύκλο και στέκεται δίπλα της και επιλέγει αυτό το επόμενο παιδί μέχρι μπουν όλα τα παιδιά μέσα ή να μην υπάρχουν αρκετά ώστε να σχηματίσουν εξωτερικό κύκλο.
Το παιχνίδι φέρεται ότι είναι αρχαίο ελληνικό και λεγόταν «χελιχελώνη».

Ένα, δύο, τρία, το κόκκινο φως!

Επιλέγεται ένα παιδί που θα τα φυλάξει (μάνα). Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες παρατάσσονται στα 10-12 μέτρα, πίσω από την ορισθείσα γραμμή αφετηρίας. Η μάνα λέει κάθε φορά με το πρόσωπο στον τοίχο και τα μάτια κλειστά:

«ένα, δύο, τρία, το κόκκινο φως» και αστραπιαία γυρίζει και κοιτάζει τα παιδιά. Εκείνα, όσο η μάνα δεν τα βλέπει, κινούνται και κάνουν αταξίες αλλά μόλις η μάνα γυρίσει ακινητοποιούνται όπως είναι, στην πόζα ακριβώς που βρίσκονται.

Αν κάποιο παιδί κουνηθεί έστω και λίγο χάνει και βγαίνει από το παιχνίδι.

Με τον ίδιο τρόπο εξακολουθεί μέχρι ένα ή περισσότερα παιδιά να πλησιάσουν τόσο πολύ τη μάνα ώστε να τη χτυπήσουν στην πλάτη.

Τότε η μάνα αρχίζει να τα κυνηγά και όλα τα παιδιά πρέπει να γυρίσουν στη γραμμή εκκίνησης. Αν δεν πιάσει κάποιο τα ξαναφυλάει, αν πιάσει, τα φυλάει εκείνο.

Ένα λεπτό κρεμμύδιΤα παιδιά χωρίζονται σε δυο ομάδες και στέκονται αντικριστά σε απόσταση περίπου 7-8 μέτρων. Τα παιδιά στέκονται δίπλα το ένα στο άλλο και πιάνονται από τα χέρια.
Κατόπιν ακολουθεί ο παρακάτω τραγουδιστός διάλογος (κάθε φορά που μια ομάδα μιλάει προχωρά προς το μέρος της άλλης ενώ όταν τελειώνει οπισθοχωρεί και το ίδιο κάνει η άλλη που είναι η σειρά της να μιλήσει:

Α: Ένα λεπτό κρεμμύδι, γκέο βαγκέο,
ένα λεπτό κρεμμύδι, φράνσε βαγκέο!
Β: Τι να το κάνω το λεπτό, γκέο βαγκέο,
τι να το κάνω το λεπτό, φράνσε βαγκέο!
Α: Μ’ αυτό το ένα το λεπτό παντρεύουμε τη Νίτσα
Β: Και ποιόν θα της εδώσετε, γκέο βαγκέο
Και ποιόν θα της εδώσετε, φράνσε βαγκέο
Α: Της δίνουμε έναν κυνηγό, γκέο βαγκέο
Της δίνουμε έναν κυνηγό, φράνσε βαγκέο
Β: Αυτόνε δεν τον θέλουμε, γκέο βαγκέο
Αυτόνε δεν τον θέλουμε, φράνσε βαγκέο
Α: Της δίνουμε έναν…
(προτείνουν διάφορους γαμπρούς της αρεσκείας τους και οι της Β ομάδας του απορρίπτουν όλους με τον ίδιο τρόπο)
Β: Αυτόν δεν τον εθέλουμε, γκέο βαγκέο
Αυτόν δεν τον εθέλουμε, φράνσε βαγκέο

Ώσπου:

Α: Της δίνουμε το βασιλιά, γκέο βαγκέο
Της δίνουμε το βασιλιά, φράνσε βαγκέο
Β: Αυτόνε τον εθέλουμε, γκέο βαγκέο
Αυτόνε τον εθέλουμε, φράνσε βαγκέο.
Τοιμάστε τα προικιά της και τα μαλάματά της
και τα μαχαιροπήρουνα, τα χρυσοκούταλά της.

Το κορίτσι που έχει επιλεγεί να κάνει τη «Νίτσα» πηγαίνει απέναντι. Και ξεκινά το τελευταίο κομμάτι του διαλόγου με τον ίδιο τρόπο:

Α: Σας πήραμε, σας πήραμε μια όμορφη κοπέλα
Β: Μας πήρατε, μας πήρατε μια παλιοκατσιβέλα
Α: Σας πήραμε, σας πήραμε φλουρί κωσταντινάτο!
Β: Μας πήρατε, μας πήρατε βαρέλι δίχως πάτο!

Πινακωτή, πινακωτή

Ένα παιδί κάθεται σε μια καρέκλα. Στα γόνατά του κάθεται ένα άλλο και πάνω στο δεύτερο ένα τρίτο. Ένα άλλο παιδί πάει κοντά στην κυρα Πινακωτή και της φωνάζει:

«Έ, κυρα Πινακωτή»

Η κυρά Πινακωτή κάνει ότι δεν ακούει:

«Από τ’ άλλο μου το αυτί»

Το παιδί πάει από την άλλη μεριά και της ξαναφωνάζει:

«Έ, κυρα Πινακωτή»

Ίδια απάντηση από την κυρά Πινακωτή

«Από το άλλο μου αυτί»

Το κορίτσι ξαναπάει από το άλλο αυτί:

«Έ, κυρα Πινακωτή»

Και τότε εκείνη αποκρίνεται:

-Ορίστε, σ’ακούω!
-Μου είπε ο βασιλιάς να μου δώσεις ένα αρνί.
-Διάλεξε και πάρε ποιο θες!

Το παιδί τότε αρχίζει και μυρίζει τα παιδιά και λέει:

«Πουφ, μπακαλιάροι!  Πιφ ρέγκες! Πουφ, σκόρδα»

Στο τελευταίο παιδί (κορίτσι) όμως λέει:

«Μμμ! Μόσχος και κανέλα και του βασιλιά κοπέλα»

Παίρνει το κορίτσι και φεύγει. Το παιχνίδι εξακολουθεί κατά τον ίδιο τρόπο μέχρι το τελευταίο κορίτσι. Στο τελευταίο, όταν το παιδί ζητά αρνί, η Πινακωτή αποκρίνεται:

«Ένα έχω δεν το δίνω, μα τον Άγιο Κωνσταντίνο!»

Το παιδί φεύγει αλλά όταν η Πινακωτή αποκοιμηθεί, επιστρέφει και της το παίρνει.

Μόλις ξυπνήσει η Πινακωτή, ψάχνει να το βρει. Πάει στην απεσταλμένη του βασιλιά και τη ρωτάει:

-Μην είδες το αρνάκι μου, μην είδες το αρνί μου;
-Μύρισε τα δικά μου κι αν το βρεις παρ’ το.

Η Πινακωτή τα μυρίζει και για το καθένα λέει ότι και πριν το παιδί:

«Πουφ, μπακαλιάροι!  Πιφ ρέγκες! Πουφ, σκόρδα»

Μόλις η Πινακωτή μυρίσει το τελευταίο κορίτσι λέει:

Αχ! Μόσχος και κανέλα και του βασιλιά κοπέλα! Ετούτο είν’ τ’ αρνάκι μου!

Φεύγουν μαζί και στο δρόμο το ρωτάει:

-Τι σε τάιζαν, αρνάκι μου;
-Ψωμί και ξύδι!

Τότε τα άλλα παιδιά φωνάζουν:

-Έτρωγε ψωμί και ξύδι και της γάτας το κοψίδι!

Η κυρά Πινακωτή θυμώνει τότε και αρχίζει να κυνηγάει τα παιδιά πηδώντας κουτσό. Τι λέτε; Θα καταφέρει να πιάσει κανέναν έτσι;

Σχοινάκι

Το σχοινάκι παίζεται με ένα σχοινί μήκους περίπου 2 μέτρων.

Δύο παιδιά κάθονται αντικριστά κρατώντας το σχοινί από την άκρη του και το κινούν κατά τέτοιον τρόπο που το σχοινί να γυρίζω γύρω γύρω διαγράφοντας έναν κύκλο που τελειώνει στο επίπεδο ακριβώς του εδάφους.

Στη διαδικασία αυτή μπαίνουν όλοι οι συμμετέσχοντες χοροπηδώντας και προσπαθώντας να μην πατήσουν ή ανακόψουν την πορεία του ή μπερδευτούν με το σχοινί. Όποιος χάσει, βγαίνει έξω και κρατάει αυτός το σχοινί.

Δεν ήταν όμως λίγες οι φορές, που τα κορίτσια συνήθιζαν να κόβουν βόλτες στο δρόμο ή στην αυλή του σχολείου, τρέχοντας και πηδώντας παρέα με το σχοινάκι.

Βόλοι ή βούζες

Εδώ, θα αφιερώσομε ολόκληρο κεφάλαιο μιας και ήταν το πιο αγαπημένο παιχνίδι της παιδικής ηληκίας. Ας ξεκινήσομε με το ιστορικό τους.

Οι αρχαίοι Έλληνες έπαιζαν διάφορα παιχνίδια χρησιμοποιώντας καρύδια.

Ένα από αυτά, που ονομαζόταν «Ομίλα», ήταν παρόμοιο με το παιχνίδι «Κλοιός» που παίζεται ακόμη και σήμερα.

Υπάρχουν συχνές αναφορές σε όλο το φάσμα της Ρωμαϊκής λογοτεχνίας σε βόλους και σε παιχνίδια βόλων τα οποία παιζόντουσαν με καρύδια. Ο Οβίδιος περιγράφει μια ποικιλία παιχνιδιών με καρύδια στο ποίημά του «Η Καρυδιά». Είναι πιθανόν λογικό να υποθέσουμε πως οι Ρωμαίοι έπαιρναν αυτόν τον δημοφιλή τρόπο διασκέδασης μαζί τους σε όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας τους.

Παιδιά που παίζουν με βόλους εμφανίζονται σε τοιχογραφίες που βρέθηκαν στο Μπάθ, στην Αγγλία.

Βόλοι από πηλό έχουν βρεθεί σε μία αποικία επηρεασμένη από τον Ρωμαϊκό πολιτισμό στη Βορειοδυτική Ινδία και χρονολογούνται από τον 2ο αι. μ.Χ.

Το 1815 γράφτηκε στην Αγγλία το πρώτο βιβλίο για τους βόλους, σύμφωνα με αυτό οι πρώτοι βόλοι φτιάχνονταν από πορσελάνη, πηλό, γυαλί ή ακόμη και από αληθινό μάρμαρο. Το 1848 ένας Γερμανός κατασκευαστής γυαλιού εφηύρε το «ψαλίδι βόλων» (ένα καλούπι για να φτιάχνουν βόλους) το οποίο έφερε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο φτιάχνονταν οι βόλοι ως εκείνη τη στιγμή. Το 1890 κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά βόλοι από μηχανή στη Γερμανία και αργότερα τον ίδιο χρόνο στην Αμερική.

Οι βόλοι ήταν φτιαγμένοι από πηλό και βαμμένοι σε ζωηρά χρώματα. Αργότερα, αντικαταστάθηκαν με τους γυάλινους πολύχρωμους βόλους, που είχαμε κι εμείς στην παιδικά μας ηλικία.

Ας δούμε δυο πολύ δημοφιλή παιχνίδια με βόλους:

ΤΡΙΓΩΝΑΚΙ: Χαράζουμε στο χώμα ένα τρίγωνο και μέσα σ’ αυτό ο κάθε παίχτης βάζει δυο-τρεις από τους βόλους του. Σε μια απόσταση 4-5 μέτρων στήνεται μια πέτρα, ο μπάστακας. Τα παιδιά ρίχνουν τους βόλους τους προς τον μπάστακα και όποιος φτάσει πιο κοντά παίζει πρώτος. Ο παίχτης ρίχνει με τον αντίχειρα το βόλο του στο τριγωνάκι με σκοπό να χτυπήσει έναν από αυτούς που ήταν μέσα και να τον βγάλει έξω, οπότε και τον κερδίζει. Εάν κάποια στιγμή χάσει και ο βόλος του μείνει μέσα στο τρίγωνο, ο αμέσως επόμενος παίχτης χτυπώντας το βόλο κερδίζει όλους όσους είχε μαζέψει ο προηγούμενος ως τώρα.

ΜΠΑΖ: Η διαδικασία με τον μπάστακα είναι η ίδια, αυτή τη φορά όμως οι βόλοι στήνονται σε ευθεία γραμμή ο ένας δίπλα στον άλλο. Ο πρώτος στη σειρά λέγεται μάνα και ο δεύτερος παραμάνα. Αν χτυπήσεις κάποιον από τους δύο αυτούς βόλους, παίρνεις όλους όσους είναι στη σειρά μετά από αυτούς.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι μάνα, χρησιμοποιούσαμε πάντα ένα μεγαλύτερο βόλο, αλλά και ο βόλος που κρατούσαμε για να σημαδεύομε ήταν πάντα μεγάλος και πολλές φορές, οι πιο τυχεροί, είχαν βόλους βαριούς, από μεγάλα ρουλεμάν, που τους λέγαμε κουρσούμια.

Ξυλίκι καμάκι το αγαπημένο μας.

Παιζόταν από δύο παιδιά, ή δύο ομάδες.

Χρησιμοποιούσαμε δυο άνισα μεταξύ τους ξύλα. Το ένα περίπου μισό μέτρο που ήταν το ξυλίκι και το άλλο 10-15 εκατοστά, με τις δυο άκρες πελεκημένες ώστε να μην ακουμπάνε στο έδαφος. Αυτό, ήταν το καμάκι.

Φτιάχναμε ένα λακκάκι στο χώμα, όπου τοποθετούσαμε το «καμάκι».

Για να επιλεγεί όμως  ποιός θα έπαιζε πρώτος, το ένα παιδί τίναζε με το χέρι το «καμάκι» σε απόσταση 10-15 μ. μακριά.

Μετά άρχιζε να μετράει πόσες φορές χωράει το «ξυλίκι» από το λακκάκι έως το σημείο που έπεσε το «καμάκι», λέγοντας κάθε φορά: “ξυλίκι-καμάκι”. Νωρίτερα, κάθε ομάδα είχε διαλέξει τι ήθελε: “ξυλίκι”, ή “καμάκι”.

Η προτίμηση όποιας ομάδας “έπεφτε” στο τελευταίο μέτρημα, αυτή η ομάδα άρχιζε να παίζει, αφού χάραζαν ένα μεγάλο κύκλο στο χώμα, γύρω από το λακάκι που αυτός όριζε το τέρμα για τις αποκρούσεις του καμακιού, στη συνέχεια του παιχνιδιού.

Έβαζαν το «καμάκι» στο λακκάκι κι ο αρχηγός της πρώτης ομάδας, το χτυπούσε με το «ξυλίκι», πρώτα ελαφρά στη άκρη που προεξείχε, έτσι ώστε να πεταχτεί λίγο ψηλά.
Αμέσως το ξαναχτυπούσε, με δύναμη όμως, για να  πάει όσο το δυνατό μακρύτερα. Από το σημείο που σταματούσε, αυτό γινόταν τρεις συνεχόμενες φορές.

Αν οι αντίπαλοι το έπιαναν στον αέρα, τότε το παιχνίδι τελείωνε εκεί και οι νικημένοι έπαιρναν «καβάλα» τους νικητές. Αν όχι, τότε οι παίχτες της άλλης ομάδας,  έπρεπε να το πετάξουν προσπαθώντας να το βάλουν μέσα στον κύκλο.

Εκεί όμως στεκόταν ο αντίπαλος, έτοιμος με το ξυλίκι στο χέρι, να αποκρούσει το καμάκι και να το στείλει χτυπώντας το στον αέρα, εκτός κύκλου. Αν το κατάφερναν, νικούσαν. Διαφορετικά, νικούσε η ομάδα που έπαιζε με το «ξυλίκι».

Οι χαμένοι έκαναν «καβάλα» τους νικητές, (τους κουβαλούσαν στην πλάτη τους), από το σημείο όπου σταμάτησε το «καμάκι» ως το λακκάκι.

Στον επόμενο γύρο, τοποθετούσαν το καμάκι κάθετα μέσα στο λακάκι και βάζοντας την άκρη του ξυλικιού κάτω του σαν μοχλό, έδιναν μια δυνατή και το πέταγαν όσο μακρύτερα μπορούσαν.

Έπρεπε να το πιάσει η άλλη ομάδα στον αέρα, ή να το στείλει πάλι πετώντας το, μέσα στον κύκλο, με τερματοφύλακα τον αντίπαλο με το ξυλίκι στο χέρι.

Συνήθως, οι δύο αυτές φάσεις παιζόταν και με ανάποδη σειρά.

Το ξυλίκι καμάκι, συναντάται στην Ισπανία και την κάτω Ιταλία, του 14ου και 15ου αιώνα.

Ουφ!!!!! Δεν έχουν τελειωμό τα παιχνίδια αυτού του είδους, κάποια θυμήθηκα, κάποια ξέχασα, όμως είναι τόσο πλούσια η λαική παράδοση σε όλες της τις εκφράσεις, που χρειάζεται ολόκληρη μελέτη για να μπορέσει να τα αποτυπώσει κανείς όλα.

Θα προχωρήσομε αμέσως στα παιχνίδια κατασκευών, με την υποχρέωση να συνεχίσομε να συμπληρώνομε τον κατάλογο των παιχνιδιών, προσπαθώντας στην πληρέστερη δυνατόν αποτύπωση.

Την επόμενη κατηγορία παιχνιδιών, αυτά που τα παιδιά έφτιαχναν με τα ίδια τους τα χέρια, εξασκώντας τη δημιουργικότητα σε συνεργασία με  το μυαλό βάζοντας τα έτσι στην έννοια της ανάγκης της προσωπικής ευθύνης για τη ζωή. [keritisriver.blogspot.gr]

Τότε που τα παιχνίδια μας, τα φτιάχναμε μόνοι μας

Θα περάσουμε σήμερα από τα μαστοροχώρια του παιδικού μας μυθόκοσμου, μιας παιδικής ηλικίας που μας έμαθε να ζούμε και να γελάμε, χωρίς την ανάγκη του χρήματος, αλλά με την ενέργεια που μας έδινε η δύναμη της αυτοπεποίθησης και η ικανοποίηση της δημιουργίας.

Ξεκινώντας την αναφορά μας στα παιχνίδια που απαιτούσαν την κατασκευαστική δυνότητα των παιδιών, να εξηγήσομε ότι την κατασκευή στην αρχή, αναλάμβανε ο πατέρας, ή ο μεγάλος αδελφός, με τη βοήθεια πάντα του παιδιού. Το παιχνίδι όμως, έπαιρνε αξία στο χρηματιστήριο της καρδιάς μας, μόνο όταν καταφέρναμε να το φτιάξομε οι ίδιοι μόνοι μας.

Αυτό το παιχνίδι αγαπούσαμε, με αυτό παίζαμε με ιδιαίτερη αγάπη και αυταρέσκεια.
Πρόκειται για τα παιχνίδια που έφτιαχναν μόνα τους τα παιδιά λοιπόν, ή που επινοούσαν ως αντικείμενα παιχνιδιού, πράγματα που προοριζόταν για άλλες χρήσεις, όπως για παράδειγμα, το παλιό στεφάνι της ρόδας του ποδηλάτου, το παλιό λάστιχο ενός μηχανακιού κλπ, όπως θα δούμε παρακάτω.

Έτσι, λοιπόν, στις αρχές της δεκαετίας του 1950 (κι’ ακόμα πιο πίσω) ήταν άγνωστες οι παιγνιδοβιομηχανίες και τα λίγα χειροποίητα παιχνίδια που κυκλοφορούσαν, ήταν φτιαγμένα από ξύλο, περιορισμένης ποσότητας, ανεπαρκούς διαφορετικότητας και απευθυνόταν σε μικρές, ως συνήθως, ηλικίες.

Εάν προσθέσει δε κανείς και την ανύπαρκτη σχεδόν οικογενειακή οικονομία, τότε μόνον θα αντιληφθεί γιατί τα παιδιά, είχαν αναπτύξει την επινοητικότητα της κατασκευής παιχνιδιών.

Κάποια από τα παιχνίδια αυτά, θα προσπαθήσομε να αποτυπώσομε στη συνέχεια του δημοσιεύματος μας.

Το παρακάτω βίντεο που συνθέσαμε απο το φωτογραφικό υλικό του δημοσιεύματος, είναι αφιερωμένο σε όλα τα «μεγάλα παιδιά», που κάποτε ζήσαμε, παίξαμε και χαρήκαμε  τον όμορφο κόσμο του παλιού παιχνιδιού.

Μαντούρες (καλαμένια φλογέρα)

Τις εποχές που μας πιάνανε… καλλιτεχνικές ανησυχίες φτιάχναμε μαντούρες απο καλάμια και προσπαθούσαμε να εκφραστούμε μουσικώς!

Κόβαμε λοιπόν καλάμια, καθαρίζαμε καλά ενα κομμάτι και περνούσαμε αμέσως στην δυσκολότερη φάση της κατασκευής που ήτανε η γλώσσα.

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε ήταν ένα «σφαλιχταράκι» (μικρό μαχαίρι που «σφάλιζε» – έκλεινε) για να κόψουμε τα καλάμια, να ανοίξουμε τις τρύπες και να κόψουμε τη γλώσσα. Το σπουδαιότερο όμως σημείο της εργασίας, ήταν το ξύσιμο της γλώσσας της μαντούρας, για να την κάνουμε όσο το δυνατόν λεπτότερη έτσι ώστε με το φύσημα να πάλλετε και να δημιουργεί τον ήχο. Όλη η τέχνη της κατασκευής, ήταν εκεί. Από την ευκαμψία της γλώσσας, το μήκος και το πλάτος της, αλλά και τη διάμετρο του καλαμιού, εξαρτιόταν ο τόνος, η χροιά του ήχου αλλά και η ένταση που θα είχε ο ήχος της μαντούρας.

Τα καλοκαίρια με τους κήπους που έβαζαν οι γονείς μας, κατασκευάζαμε μαντούρες και από τους κοντύλους της κολοκυθιάς. Αυτές βέβαια, είχαν ημερομηνία λήξης, αφού μετά από μία με δυο το πολύ μέρες, μαρανόταν ο κόντυλας της κολοκύθας και έπαυε να παίζει.

Κόντυλα, λέμε το σωληνοειδές κομμάτι που ενώνει το φύλο της κολοκύθας, με τη ρίζα. Το κόβαμε με τρόπο που να μένει καλυμμένο το πίσω μέρος, ενώ από μπροστά ήταν ανοιχτό. Γλώσσα δεν χρειαζόταν, πέρα από μια κάθετη τομή στο πίσω κλειστό μέρος από όπου φυσάγαμε, γύρω στα δυο εκατοστα.

Δεν είχει όμως ούτε τη γλυκιά μελωδία της καλαμένιας μαντούρας, αλλά ο ήχος της έμοιαζε με τον ήχο άτεχνου σαξοφωνίστα.

Το πατίνι

Η δυσκολία ήταν να βρεθούν τα ρουλεμάν. Απο κεί και πέρα αναλάμβανε η δημιουργική φαντασία και ο ζήλος του παιδιού για το τελικό αποτέλεσμα. Ήταν οι ειδικοί, που βοηθούσαν στην δύσκολη αυτή κατασκευή.

Αγαπημένες πίστες ήταν οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι και οι πλατείες με ελαφρά κατηφόρα.Δύσκολα μπορεί να ξεχάσει κανείς την «τραβάγια» που έκαναν τα πατίνια στο κατήφορο. Το ελάττωμα της κατασκυής, ήταν ότι μοναδικό φράνο, ήταν το πόδι μας. Οπότε, δεν ήταν λίγες οι φορές που μην μπορώντας να σταματήσομε σε μια κατηφόρα εφ όσον μας είχε συνεπάρει ο ζήλος της ταχύτητας, πολλές φορές κάναμε «αναγκαστική προσγείωση» σε κανένα φουντερό θάμνο, ή σε καμιά μουμουλιά (βάτα), επιλέγοντας το πιο μαλακό στρώμα για την προσγείωση.

Το τσουρίΤο τσουρί, απαιτούσε ιδιαίτερη καλλιτεχνική φροντίδα, αφού οι ρόδες και το τιμόνι, κατασκευαζόταν από χοντρό σύρμα, που έπρεπε να είναι τέλειοι κύκλοι και πολύ δυνατά δεμένες οι άκρες, με λεπτό σύρμα που σφίγγαμε με τανάλια.

Ο κορμός, το «σασί», ήταν ένα καλάμι χοντρό και ξερό που καθαρίζαμε από τα φύλλα, με ένα κοφτερό μαχαιράκι. Το χαράζαμε στην άκρη που θα έμπαιναν οι ρόδες και ανοίγαμε μια μικρή τρύπα στην άλλη άκρη, για να μπεί το τιμόνι. Προσθέταμε και ένα λεβιέ ταχυτήτων με ένα κομμάτι διπλωμένο σύρμα, πολλές φορές για να κάνομε βόλτα τις κούκλες των κοριτσιών, προσθέταμε και μια κατασκευή με δικά της ροδάκια λίγο πίσω από τις ρόδες και ήταν η καρότσα του μεταφορικού μέσου. Οι πιο φανατικοί, πρόσθεταν και μια κόρνα δίπλα στον λεβιέ ταχυτήτων.

Το μόνο που έλειπε από το μοντέλο, ήταν τα φώτα για νυχτερινή οδήγηση, αλλά ούτως ή άλλωςς μόλις έπεφτε η νύχτα, οι μαμάδες μας μάζευαν για την καθιερωμένη αποσπερίδα της γειτονιάς, ή για να φάμε.

Τσουρί μικρό με μπανέλα οδηγόΤο τσουρί αυτό, χρειαζόταν μία ρόδα από καροτσάκι μωρού, που όλο και σε κάποιο σπίτι θα βρίσκαμε ένα παλιό άχρηστο καροτσάκι και μια μεγάλη μπανέλα από χοντρό σύρμα, όσο το δυνατό πιο δύσκαμπτο, που στην άκρη λυγίζαμε και μετά φτιάχναμε ένα ημικύκλιο σαν μαγκούρα, που έδινε την ώθηση στο τσουρί μας.

Απαιτούσε βέβαια και μια σχετική προπόνηση στην αρχή, για να μπορούμε να ισοροπούμε και να οδηγούμε σωστά το τσουρί μας.

Η ρόδαΜια ρόδα από μηχανάκι, το εξωτερικό λάστιχο βέβαια, ήταν το μοναδικό που χρειαζόμασταν για το παιχνίδι μας. Της δίναμε σφαλιάρες με το χέρι και την οδηγούσαμε με αγαπημένες πίστες τις ελαφρές κατηφόρες, αλλά και τον ίσιο δρόμο. Οι ανηφόρες, δύσκολα έβγαιναν.

Σφεντόνα ή ΧαρχάλαΕδώ, την πλήρωναν τα τζάμια της γειτονιάς, αλλά δεν μας έλειπαν και τα καρούμπαλα από τις πετριές που τρώγαμε από αδέσποτες βολές.

Στήναμε τενεκάκια στο δρόμο και κάναμε αγώνες σκοποβολής, αλλά πολλές φορές την πλήρωναν και τα καημένα τα γατάκια της γειτονιάς, που έτρωγαν την «πετρέ» και όπου φύγει φύγει.

Η χαρχάλα κατασκευαζόταν από ένα διχάλι ελιάς κατά προτίμηση αφου είχε το πιο ανθεντικό και γερό ξύλο. Αφού το κόβαμε και το καθαρίζαμε σε σχήμα Υ, κόβαμε από σαμπρέλα ποδηλάτου ή αυτοκινήτου δυο λουρίδες λάστιχο και τις δέναμε στις δυο κορυφές του ξύλου, με λεπτότερες λουρίδες, που τυλίγαμε δυνατά γύρω γύρω.

Τότε, οι σαμπρέλες ήταν καλής ποιότητας λάστιχο και είχαν τεράστια ελαστικότητα και δύναμη στην εκτόξευση, γιατί αργότερα κατασκευαζόταν από μίγμα λάστιχου με πλαστικό και δεν είχαν παρά ελάχιστη ελαστικότητα.(Μάλλον μας πήραν χαμπάρι οι βιομηχανίες και μας σαμπόταραν την παραγωγή)…

Τα δύο λάστιχα, τα περνάγαμε από τις άκρες σε ένα κομμάτι δέρμα τρυπημένο κατάλληλα για να περνάνε και τις δέναμε δυνατά με λαστιχίδες.

Λαστιχίδες λέγαμε τις πολύ λεπτές λουρίδες που κόβαμε από τη σαμπρέλα, με τις οποίες δέναμε τα λάστιχα με το ξύλο και με το δέρμα.

ΚαλαμοπίστολοΤην κατασκευή του, χρησιμοποιούσαμε ένα καλάμι όσο το δυνατό ανθεκτικό και ξερό. Το κόβαμε στην μια άκρη οριζόντια στη μέση γύρω στους 10-15 πόντους, για να δημιουργήσομε το έλασμα εκτόξευσης.

Κόβαμε ένα κομμάτι ξύλο γύρω στους 10 πόντους, που σφηνώναμε ανάμεσα στις σιαγώνες που είχαμε δημιουργήσει με την τομή, για να τις κρατάει ανοιχτές. Στην άκρη του μικρού ξύλου, δέναμε ένα σπάγκο, που ερχόταν μέχρι την άλλη άκρη του καλαμιού, απ όπου το κρατούσαμε. Τραβάγαμε το σπάγκο και το όπλο μας «εκπυρσοκροτούσε». Φεύγοντας με το τράβηγμα το μικρό ξύλο, έκλεινα με δύναμη οι σιαγώνες και έκαναν το «μπάμ».

Ήταν επομένως, ένα πιστόλι κρότου, αφού έριχνε αβολίδωτα.

Αεροπλανάκια χάρτιναΤα χάρτινα αεροπλανάκια, είχαν κι αυτά τη δική τους ιστορία και φτιάχνονται μέχρι και σήμερα από τα παιδια.Φτιάχναμε αεροπλανάκια κάθε μοντέλου και σχήματος, αλλά έπρεπε να προσέχομε πάντα την αεροδυναμική τους σχεδίαση, προκειμένου να κάνουν επιτυχημένες και μακρυνές πτήσεις, αλλά και να προσγειώνονται ομαλά και όχι να πέφτουν σαν στούκας.

Βαρκούλα χάρτινηΣτην ίδια κατηγορία με τα αεροπλανάκια, ήταν και οι βαρκούλες, με διάφορα κι αυτές σχέδια και μοντέλα. Το καλοκαίρι στα μπανια, είχαν την τιμητική τους, αφού συναγωνιζόμασταν τα παιδιά, ποιανού η βάρκα θα κάνει το μεγαλύτερο ταξίδι, αντέχοντας στα κύμματα.

Πολλές φορές, βάζαμε και κατάρτι με πανιά, από ένα χαρτί που κόβαμε σε σχήμα τρίγωνου και το κολλάγαμε πάνω σε ένα καλαμάκι.

Βαρκούλα από φλοιό πεύκου

Εδώ, την πλήρωναν τα πεύκα από τις πλατείες, αλλά και το γέρικο πεύκο που είχαμε στην αυλή του σχολείου, το οποίο έπεσε στην πορεία, υπερ πίστεως της ασφαλτόστρωσης της αυλής.

Κόβαμε ένα παχύ κομμάτι φλοιού που ήταν μαλακό σαν φελός και με ένα κοφτερό μαχαιράκι, το κόβαμε γύρω γύρω σε σχήμα οβάλ, σαν βάρκα. Μετά, το «ξεκουφίζαμε» στην πάνω του μερια, αφαιρούσαμε δηλαδή σιγά σιγά κομματάκια, κάνοντας λάκο στην πάνω μεριά, όπως είναι η βάρκα.

Προσθέταμε και ένα κατάρτι και ήταν έτοιμη η γαλέρα να αρμενίσει τα πέλαγα.

ΦακαρόλαΤο πλέξιμο γινόταν όπως φαίνεται στη φωτογραφία, αλλά στη θέση της κατασκευής της φωτό, χρησιμοποιούσαμε το καρούλι.

Με ένα καρούλι από τα παλιά τα ξύλινα και τέσσερα καρφάκια, φτιάχναμε τη δική μας πλεκτομηχανή, ικανή να δημιουργήσει πανικό και οικονομικό όλεθρο στις βιομηχανίες ραπτομηχανών, σε Ευρώπη και Αμερική.Στην πάνω μεριά του καρουλιού, καρφώναμε με απόλυτη συμμετρία γύρω από την τρύπα, τα τέσσερα καρφάκια, φροντίζοντας να κόψομε μετά με κοφτάκι, τα κεφάλια των καρφιών, για να περνά το νήμα και να μην αγκυλώνουν.

Παίρναμε από το σπίτι κομμάτια από τα νήματα που μας έπλεκε η μαμά τις χειμερινές μπλούζες. Κατά προτίμηση, διαλέγαμε πολύχρωμα νήματα και όταν δεν βρίσκαμε, ενώναμε διάφορα χρώματα κατά μήκος μεταξύ τους.

Με την κατάλληλη τεχνική, περνούσαμε τα νήματα και άρχιζε το πλέξιμο της φακαρόλας με τη βοήθεια ενός τσιμπιδακιού μαύρου από αυτά που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για την κόμωση.

Το αποτέλεσμα ήταν ένα σχοινί ομορφοπλεγμένο και πολύχρωμο, που έβγαινε από την κάτω μεριά του καρουλιού και μεγάλωνε, όσο συνεχιζόταν η εργασία του πλεξίματος.
Αφού φτιάχναμε αρκετά μέτρα φακαρόλας, τα τυλιγαμε σε σήμα φιδιου από το κέντρο προς την περιφέρεια και βάζαμε τις μανάδες μας να μας τα κολλήσουν με ραφή.

Έβγαιναν έτσι μεγάλα, μεγαλύτερα και μικρότερα χαλάκια, πολύχρωμα και ιδιαίτερης τέχνης και ομορφιάς.

Βάζοντας και ένα κομμάτι ύφασμα στη μια μεριά και ράβοντας το γύρω γύρω, το γεμίζαμε και με βαμβάκι ή κουρέλια και είχαμε έτοιμα τα πιο όμορφα μαξιλαράκια του κόσμου.

Μπουζούκι ξύλινο (από κλαδί βαγιού)

Στην αυλή του σχολείου, ακόμα υπάρχει ο αιωνόβιο βαγί που τώρα ξεπερνά τα 10 μέτρα ύψος. Μαζεύαμε μικρά τα κλαδιά που έπεφταν και κόβαμε το χοντρό κομάτι, από το ποίο κρατούσε στον κορμό μέχρι να πέσει. Του αφήναμε ένα μέρος από το λεπτό κλώνο, προκειμένου να μπουν στην άκρη οι βίδες και να γίνουν τα τάστα του οργάνου.

Το χοντρό μέρος, το λειαίναμε στην άκρη για να είναι στρογγυλο και μετά άρχιζε η επίπονη εργασία. Το «ξεκουφίζαμε», αφαιρώντας ψίχα, μέχρι να δημιουργήσομε το τύμπανο, το κενό που θα παρήγαγε την αντίχηση.

Καρφώναμε μετά στην άκρη του χοντρού μέρους τέσσερις πρόκες και άλλες τέσσερις βίδες σε σχήμα γάμα, στην άλλη άκρη, εκει που βρίσκονται οι σφυχτήρες του μπουζουκιού.

Περνάγαμε τις χορδές, από λεπτό σύρμα, που αν είχαμε τη δυνατότητα βάζαμε διαφόρων διαμετρημάτων, το τεντώναμε καλά από τις βίδες και είμαστε έτοιμοι για να δώσομε τη συναυλία μας στην αποσπερίδα της γειτονιάς το βράδυ, με τους γονείς και τους παππούδες να διαμαρτύρονται για τα φάλτσα και την κακοφωνία μας.

Ο αστρολόγοςΉταν μια ιδιαίτερη κατασκευή από χαρτί, που τοποθετημένο στα δάκτυλα των δυο χεριών, άνοιγε κι έκλεινε σε σχήμα σταυρού και στις εσωτερικές πλευρές, γράφαμε διάφορα δικά μας, είτε την τύχη και την αστρολογία, είτε συμβουλές, είτε προτροπές.

Μετά, ήρθαν και τα παιχνίδια που ήταν μεν αγοραστά, αλλά πολύ μικρής αξίας, ήταν είτε ομαδικά είτε παιχνίδια δεξιοτεχνίας και κάποια από αυτά, αγαπήθηκαν και άφησαν τη δική τους σφραγίδα στην εποχή των παιδικών μας χρόνων.
Μερικά απο τα πιο χαρακτηριστικά, ήταν

Η Σβούρα για τζογαδόρουςΉταν μια σβούρα με πλευρές στον κορμό της, πλαστική, που σε κάθε πλευρά έφραφε και μια εντολή. «Πάρτα όλα», «Βάλε δύο», «βάλε ένα», «πάρε δύο», κλπ.
Τη ρίχναμε και τζογάραμε είτε με πετραδάκια, είτε με βόλους, είτε με καραμέλες.

Η κλασική πολύχρωμη σβούρα

Η σβούρα είναι γνωστή από την αρχαιότητα, στα αρχαία ελληνικά με το όνομα στρόβος.
Η σβούρα την οποία περιστρέφει το ξετύλιγμα ενός σπάγκου, φτιαχνόταν από ξύλο και ζωγραφίζονταν με χρώματα και σχέδια.Ως σβούρα χρησιμοποιείται και γίνεται παιχνίδι οτιδήποτε μπορεί και περιστρέφεται γύρω από κάποιον άξονά του με τη βοήθεια των δαχτύλων του χεριού.

Η σβούρα κατασκευαζόταν από ξύλο, ή πλαστικό. Συνήθως ήταν ζωγραφισμένη με διάφορα χρώματα σε κυκλική διάταξη, που έδιναν με την ταχύτητα της κίνησης μια όμορφη πανδαισία εναλλαγής χρωμάτων.

Το τάκα τάκαΤο τάκα τάκα, είχε φέρει μια επιδημία σε μικρούς και μεγαλύτερους φαν της εποχής. Οι πιο εκπαιδευμένοι, το κρατούσαμε και παίζοντας αδιάκοπα το πάνω-κάτω τάκα τάκα, κόβαμε βόλτες στις αυλές και τους δρόμους, τρελαίνοντας από τη φασαρία τους μεγαλύτερους που έπαιζαν την ξερή τους στα καφενεία και ήθελαν την ησυχία τους.

Ήταν η εποχή που κάποιοι κακότεχνοι, συνεχώς ερχόταν στην παρέα με την παλάμη πρισμένη μέχρι πάνω, από τους χτύπους που έτρωγαν από τις μπάλες του τάκα τάκα.

Ήταν όμως και οι πιο έμπειροι που την πάθαιναν, γιατί στο δρόμο που παίζαμε το τάκα τάκα, κάποιο πειραχτήρι μας φώναζε το όνομα μας, γυρνάγαμε να δούμε ποιος μας φωνάζει και τρώγαμε το χτύπο στην πάνω μεριά του χεριού, αφού αποσπούσαμε την προσοχή μας.

Το γιο γιοΜαζί με το τακα τακα, έδωσαν ένα ιδιαίτερο τόνο και άφησαν το στίγμα τους στην εποχή της παιδικής μας ηλικίας.

Στο γιο γιο, έπρεπε να ακολουθείς το ρυθμό του παιχνιδιού και χρειαζόταν αυτοσυγκέντρωση, για να κρατάς συνεχόμενο και αμείωτο το πάνω κάτω του παιχνιδιού.

Το γιογιό είναι γνωστό εδώ και πολλούς αιώνες. Το παλαιότερο γιογιό που έχει βρεθεί χρονολογείται στα 500 π.Χ. και ήταν φτιαγμένο από ψημένο πηλό.

Για να το παίξει ο παίκτης φτιάχνει στην μια άκρη του κορδονιού μία θηλιά και την περνάει στο μεσαίο του δάκτυλο, ανάμεσα στην πρώτη και στην τρίτη φάλαγγα (δηλαδή στο μέσο του δακτύλου).

Μπορεί τότε να πετάξει προς τα κάτω το γιογιό με μία ελαφρά κίνηση του καρπού. Όταν το πετάει πρέπει η παλάμη να είναι προς τα επάνω. Όταν το γιογιό φτάσει στο τέλος του κορδονιού αρχίζει να στριφογυρνάει στον άξονά του και λέμε ότι κάνει περιστροφή.

Όσο το σώμα του γιογιό γυρνάει στην άκρη του κορδονιού, μπορεί ο παίχτης να πραγματοποιήσει διάφορες κινήσεις (κόλπα). Όταν θέλει να το γυρίσει στο χέρι του απλά κάνει μια μικρή κίνηση με τον καρπό του και το γιογιό επιστρέφει.

Τα τσίγκινα παιχνίδια

Ένα ξεχωριστό χρώμα στην παιδική μας ηλικία άφησαν και τα τσίγκινα παιχνίδια, που ήταν κατασκευασμένα από τεχνίτες καλιτέχνες χειροποίητα και τα περισσότερα από αυτά ήταν κουρδιστά.

Τα τσίγκινα παιχνίδια με τα οποία έπαιξαν, χάρηκαν και μεγάλωσαν γενιές και γενιές παιδιών, κατέληξαν να κοσμούν μόνο τις βιτρίνες συλλεκτών. Παιχνίδια από επώνυμους και ανώνυμους κατασκευαστές, τεχνίτες και μαστόρους. Πρόκειται για παιχνίδια φτιαγμένα από τσίγκο, βαμμένα με αριστουργηματικό τρόπο, γεμάτα φαντασία, ευρηματικότητα, ποικιλία χρωμάτων και μαστοριά.Το 1960 ο τσίγκος θεωρήθηκε επικίνδυνο υλικό και τα τσίγκινα παιχνίδια στην Ευρώπη και στην Ελλάδα αντικαθίστανται σταδιακά από τα πλαστικά. Έτσι πολλές βιοτεχνίες αναγκάστηκαν να κλείσουν, καθώς το κόστος των τσίγκινων παιχνιδιών ήταν δυσβάσταχτο λόγω των πολλών φάσεων εργασίας και της δουλειάς που η περισσότερη γινόταν με το χέρι.

Και εδώ, ο άρχοντας του πετρελαίου επέβαλε το δικό του υλικό σαν πρώτη ύλη. Αν μπορούσε, θα μας επέβαλε και το ίδιο το πετρέλαιο σαν παιχνίδι, να γλυτώσει και τα έξοδα της παραγωγής του πλαστικού.Κλείνοντας το θέμα μας εδώ, θα παραμείνομε με την υπόσχεση να το συμπληρώνομε στο μέλλον, για την όσο γίνεται πληρέστερη καταγραφή των παιχνιδιών, που άφησαν πίσω τους μια εποχή αξέχαστη, με το δικό τους χρώμα στις παιδικές ψυχές και το άρωμα της προσωπικής δημιουργίας, της ομαδικότητας και της ευγενούς άμιλλας, τότε που ακόμα υπήρχε ο ξεχασμένος θεός της δημιουργικότητας  και της αυτοπεποίθησης, που ήταν συνυφασμένα μέσα στο ομαδικό πνεύμα, για να θυμηθούμε και τον τίτλο του άρθρου.

https://ellas2.wordpress.com/