Τα Βουρλά, αυτά που σήμερα αποκαλούνται Ούρλα (Urla) από τους Τούρκους.
Για εμάς βέβαια ήταν και θα είναι πάντα τα Βουρλά των παππούδων μας.
Μετά τη Σμύρνη ήταν η ισχυρότερη πόλη στη Χερσόνησο της Ερυθραίας στη Μικρά Ασία.
Δεν υπάρχει συλλογική ευθύνη γι αυτό που έγινε σήμερα, μια δράκα σκατόψυχων ήτανε.
Τα Βουρλά είναι συνδεδεμένα με δύο σημαντικά πρόσωπα των γραμμάτων.
Συγκεκριμένα είναι ο τόπος γέννησης του Έλληνα ποιητή Γιώργου Σεφέρη και η πόλη στην οποία μεγάλωσε ο Τούρκος μυθιστοριογράφος Necati Cumalı (γεννημένος στη Φλώρινα και εγκατεστημένος στην Τουρκία στα πλαίσια της ανταλλαγής του 1923 των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών).
Επίσης, στα Βουρλά γεννήθηκαν ο νεομάρτυρας Μιχαήλ ο Βουρλιώτης (μαρτύρησε στις 16 Απριλίου του 1772) και η Φιλιώ Χαϊδεμένου, η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στην διατήρηση της πολιτισμικής παράδοσης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
Τα Βουρλά μας: Ταξίδι ιστορίας στον τόπο και στο χρόνο
Τα Βουρλά (ή ο Βουρλάς και όχι Βρίουλλα ή Βρύουλλα όπως λανθασμένα πιστευόταν παλιότερα), αυτά που σήμερα αποκαλούνται Ούρλα (Urla) από τους Τούρκους.
Για εμάς βέβαια ήταν και θα είναι πάντα τα Βουρλά των παππούδων μας.
Τα δικά μας Βουρλά. Τα Βουρλά της καρδιάς μας
Μετά τη Σμύρνη ήταν η ισχυρότερη πόλη στη Χερσόνησο της Ερυθραίας στη Μικρά Ασία και άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αρχαίες Κλαζομενές που προϋπήρχαν στην ίδια περιοχή.
Διακρίθηκε για την αντίστασή της στους κατά καιρούς διωγμούς και παρουσίασε μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη.
Πληθυσμιακά, ήταν η δεύτερη πόλη της Μικράς Ασίας.
Ετυμολογικά, η ονομασία της πόλης δεν έχει σχέση με τα βρύα (βούρλα), όπως πολλοί μελετητές του παρελθόντος λανθασμένα πίστεψαν – ο τονισμός της λέξης άλλωστε είναι η πρώτη ισχυρή απόδειξη για το άτοπο της άποψης.
Επίσης, δεν σχετίζεται με τα Βρίουλα του Στράβωνα και των βυζαντινών Επισκοπών, αφού εκείνα βρίσκονταν σε ολλη περιοχή.
Τα Βουρλά, σύμφωνα με εμπεριστατωμένες μελέτες, οφείλουν το όνομά τους σε μια σημαντική βυζαντινή οικογένεια, τους Βρουλλάδες ή Βουρλάδες.
Επομένως, είτε αποτελούσαν «πρόνοια» (τιμάριο) της αρχοντικής αυτής οικογένειας, είτε υπήρχε πιθανώς εκεί κάποιο μεγάλο κτήμα τους.
Τα ανήκοντα στον Βουρλά λοιπόν οδήγησαν στην ονομασία «ο Βουρλάς», και από την έκφραση «τα του Βουρλά» έδωσαν το καθιερωμένο πλέον «τα Βουρλά».
Γεωγραφικά βρίσκονται στο κέντρο της Ερυθραίας Χερσονήσου, σε απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων από τη Σμύρνη και 50 από τον Τσεσμέ, στο δυτικό άκρο της χερσονήσου, απέναντι από τη Χίο.
Το 1894 ολοκληρώθηκε ο μεγάλος αμαξιτός δρόμος Σμύρνης-Τσεσμέ, ο οποίος προχωρούσε παραλιακά ώσπου έστριβε κάθετα, ανηφόριζε ως τα Βουρλά κι από εκεί συνέχιζε δυτικά προς τον Τσεσμέ.
Όλη η περιοχή κάτω από τα Βουρλά μέχρι τη θάλασσα, και δεξιά κι αριστερά, φιλοξενούσε τότε την περίφημη πολύ εύφορη πεδιάδα των Βουρλών.
Την διέκοπτε περήφανα και σαν ζωγραφιά, χαμηλά προς τη Σκάλα, ο λόφος του Προφήτη Ηλία με το ομώνυμο εκκλησάκι στην κορφή του.
Σ’ αυτήν την τοποθεσία φαίνεται πως βρισκόταν το νεκροταφείο των Κλαζομενών από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις θαυμαστές σαρκοφάγους που έφεραν στο φως οι καλλιέργειες των αμπελιών!
Ένας άλλος λόφος δεξιά, οι «Εφτά Μύλοι», έκρυβε τα Βουρλά από το οπτικό πεδίο.
Μα μόλις τον προσπερνούσες, ανοιγόταν εμπρός σου μια πανοραμική θέα!
Σαν μια ζωγραφιά δουλεμένη πάνω σε δυο λόφους ακουμπούσε αρχοντικά η πόλη στεφανωμένη στην κορυφογραμμή με τ’ ανοιγμένα λευκά πανιά Δέκα Μύλων που περιστρέφονταν στο φως του ήλιου και την αγκαλιά των ανέμων.
Το στολισμό της πόλης συμπλήρωναν στη δεξιά της πλευρά οι Τρεις Μύλοι και στο αριστερό άκρο της, τα Δυο Μυλαράκια.
Στο κέντρο των Βουρλών υψωνόταν αγέρωχη η μορφή του μαρμάρινου καμπαναριού του Αγίου Γεωργίου και δίπλα του δέσποζε επιβλητικά με την κλασική αρχιτεκτονική του οντότητα το εξαίσιο κτήριο της Αναξαγορείου Σχολής.
Δύο σύμβολα του πνεύματος και του πολιτισμού, δυο σύμβολα της Ελλάδας στην καρδιά της πόλης, αναδείκνυαν τα Βουρλά ως σπουδαίο κέντρο του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Στην Αναξαγόρειο Σχολή τα τελευταία χρόνια φοιτούσαν 2.000 παιδιά (1.200-1.300 αγόρια και 600-700 κορίτσια).
Η Αναξαγόρειος Σχολή των ΒουρλώνΣύμφωνα με τον Ελληνικό Οδηγό της Σμύρνης του 1900,1 τα Βουρλά κατοικούνταν από 3.500 Χριστιανούς, 4.000 Τούρκους, 800 Ιουδαίους και λίγους Αρμένιους.
Και στα Βουρλά (όπως και στη Χαλκίδα) συνυπήρχαν αρμονικά σε γενικές γραμμές τρεις διαφορετικές θρησκείες στην ίδια πόλη...
Κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η αμπελουργία-σταφιδοπαραγωγή (σουλτανίνα και ροζακιά).
Όλοι οι κάτοικοι, ασχέτως επαγγελματικής δραστηριότητας, είχαν και μερικά στρέμματα με αμπέλια για σταφίδα.
Η ελαιοπαραγωγή ήταν αρκετά σημαντική, και είχε αναπτυχθεί και μια μικρή καπνοκαλλιέργεια.
Η κτηνοτροφία ήταν μάλλον περιορισμένη, αρκετή όμως για να καλύπτει τις ανάγκες της περιοχής. Κάθε οικογένεια είχε δυο κατσίκες, μερικές όρνιθες (οι Βουρλιώτες δεν χρησιμοποιούσαν τη λέξη «κότες»), μπαξέδες (λαχανόκηπους) και μποστάνια.
Και φυσικά, το χονδρικό εμπόριο και μάλιστα το εξαγωγικό (κυρίως της σταφίδας) ήταν σε μεγάλη ακμή στα Βουρλά.
Επίνειο και λιμάνι τους, η Σκάλα, σε απόσταση μόλις 4 χλμ, με 500 περίπου μόνιμους κατοίκους στα χρόνια μέχρι τον Σεπτέμβρη του ’22, ως επί το πλείστον Έλληνες.
Η Σκάλα των Βουρλών
Στη θάλασσα του Σμυρναϊκού κόλπου, απέναντι από τη Σκάλα βρίσκονται αραδιασμένα έξι μικρά νησάκια κι ένα μεγαλύτερο, τα Nησιά των Βουρλών, «Isles de Vourla» όπως τα αναφέρει ο Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ στο βιβλίο του Relation d'un voyage du Levant και στο χάρτη που συνέταξε κατά την επίσκεψή του στη Μικρά Ασία το 1700-1702.
Στο μεγαλύτερο από αυτά τα νησιά αναφέρει ένας άλλος περιηγητής, ο Ρίτσαρντ Τσάντλερ στο βιβλίο του Τravels in Asia Minor and Greece πως υπήρχαν οι αρχαίες Κλαζομενές, από ευρήματά του.
Ο ίδιος ήταν εντεταλμένος να ερευνήσει τα ερείπια και τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και την Ανατολή, και κατά την επίσκεψή του στην περιοχή το 1764-1765 ανακάλυψε το «δρόμο» που ένωνε το νησί με τη στεριά και είχε κατασκευάσει ο Μ. Αλέξανδρος.
Αργότερα, προφανώς λόγω επιδρομών Τηνίων και άλλων πειρατών, η αρχαία πόλη μεταφέρθηκε στη στεριά στην ευρύτερη περιοχή των Βουρλών.
Λεπτομέρεια του χάρτη του Πιτόν ντε Τουρνεφόρ (κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να δείτε ολόκληρο το χάρτη· φωτ.: el.travelogues.gr)Επανερχόμενοι στην εποχή πριν από την Καταστροφή, στην αποβάθρα της Σκάλας εκτός από τα πέντε-έξι ψαράδικα καΐκια και φορτηγά, καθημερινά πλεύριζε κι ένα καραβάκι που εκτελούσε τα δρομολόγια Βουρλά-Σμύρνη και Βουρλά-Καράμπουρνα.
Αυτό το μικρό λιμάνι μεταμορφωνόταν σε σπουδαίο «πόρτο» από τον Αύγουστο έως και τον Γενάρη, την εποχή δηλαδή της εξαγωγής των σταφίδων.
Δύο φορές την εβδομάδα αγκυροβολούσαν στ’ ανοιχτά ένα-δυο μεγάλα φορτηγά –ολλανδικά, γερμανικά ή αγγλικά– και τη φόρτωσή τους αναλάμβαναν μαούνες (φορτηγίδες) ή καΐκια.
Σακιά και «κασάκια» (μικρά ξύλινα κιβώτια) που μεταφέρονταν από τα πέντε ή έξι εργοστάσια επεξεργασίας και τυποποίησης της σταφίδας στοιβάζονταν στην προκυμαία, και οι δρόμοι έσφυζαν από ζωή, από πρόσχαρους εργάτες ντόπιους και από τα γύρω χωριά που έρχονταν για να καλύψουν τις ανάγκες των εξαγωγών, επιστάτες και παιδιά που παρακολουθούσαν τις φορτώσεις και άφηναν τη φαντασία τους να ταξιδέψει μ’ αυτά τα μεγάλα πλοία σε χώρες μακρινές, άγνωστες και θελκτικές...
Σημείωση
Ο αξιόλογος Βουρλιώτης λόγιος Νίκος Μηλιώρης (1896-1983) στο βιβλίο του Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας, το οποίο επανεκδόθηκε από την Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας (εκδόσεις Μπαλτά), στον πρώτο του τόμο (Ιστορικά) χωρίζει την πορεία του ελληνισμού των Βουρλών σε περιόδους ως εξής:- Βυζαντινή εποχή. Αρχή των Βουρλών, ως κοινότητα ή ενορία της επισκοπής των Κλαζομενών, κέντρο των Γενοβέζων πιθανώς –ελλείψει πηγών– γύρω στο 1200.
- Πρώτη περίοδος της Τουρκοκρατίας, 1400-1600. Εξισλαμίσεις και μερική έξοδος των χριστιανών προς τη Σάμο, την Ύδρα κ.α.
- Δεύτερη περίοδος της Τουρκοκρατίας, 1600-1821. Προσέλευση μεταναστών από την κυρίως Ελλάδα: Πελοποννήσιοι, Νάξιοι, Τσιριγώτες, Αθηναίοι. Η πρώτη ακμή των ελληνικών Βουρλών. Ίδρυση Αναξαγορείου Σχολής και ανακαίνιση της εκκλησίας της Παναγίας.
- Περίοδος ελληνικής Επανάστασης, 1821-1830. Τα «Φόβια». Βιαιοπραγίες των Τούρκων και δράση ελληνικών ανταρτικών ομάδων.
- Τέταρτη περίοδος της Τουρκοκρατίας, 1830-1897. Εκτεταμένη και συνεχής εγκατάσταση Ναξίων. Μεγάλη ανάπτυξη αμπελουργίας. Δεύτερη ακμή του ελληνισμού στα Βουρλά.
- Τελευταία περίοδος, 1897-1922. Κρίσεις, αγώνες, διωγμοί. Η απελευθέρωση. Το τραγικό τέλος και η προσφυγιά.
_______
1. Ελληνικός Οδηγός 1900 των Εμπορικών και Βιομηχανικών Επαγγελμάτων της Σμύρνης και των περιχώρων εκδιδόμενος υπό Παν. Φαρδούλη και Σία. Έτος Πρώτον. Εκ του Τυπογραφείου «Αμαλθείας», σελ. 135-138.- Πηγή στοιχείων για το παρόν κείμενο είναι το βιβλίο του Νίκου Μηλιώρη Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας.
Μίνα Βαμβάκου
- Πηγή: enosivourlioton.gr
Η αρχική ονομασία των σημερινών Καμένων Βούρλων ήταν «Παλιοχώρι», αλλά κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας σε μια τουρκική επιδρομή, οι κάτοικοι, σύμφωνα με μια παράδοση αναζήτησαν καταφύγιο σωτηρίας μέσα στα βούρλα.
Όταν πέρασε ο κίνδυνος, έγινε πολύς λόγος για τη σωτηρία τους και πάνω στη συζήτηση κάποιος είπε τη φράση «ας είναι καλά τα καημένα τα βούρλα».
Πρώτη επίσημη ονομασία ως «Καϋμένα Βούρλα» έχουμε στο βασιλικό διάταγμα του Γεωργίου Α` στις 29 Αυγούστου 1912 περί αναγνωρίσεως των Δήμων και Κοινοτήτων του Νομού Φθιώτιδος.
Γράφει η Βασιλικά Ρεγγινίου
Πρόκειται για οροπέδιο στο οποίο κατά το Μεσαίωνα υπήρχε οικισμός με το όνομα Βασιλικά.
Φαίνεται πως μετά την εγκατάλειψη του χωριού από τους κατοίκους ιδρύθηκε το Ρεγγίνι.
Στην είσοδο του Οροπεδίου υψώνεται αναμνηστική μαρμάρινη στήλη προς τιμήν των Ελλήνων που σκοτώθηκαν κατά την περίφημη μάχη των Βασιλικών, στις 26 Αυγούστου 1821.
Τούρκικη στρατιά, με αρχηγό τον σερασκέρη (αρχιστράτηγο) Μπεϋράμ Πασά, θέλησε να περάσει από τα Βασιλικά, για να φτάσει στη Πελοπόννησο και να λύσει την πολιορκία της Τριπολιτσάς.
Οι οπλαρχηγοί όμως της Ρούμελης, Γιάννης Δυοβουνιώτης, Γιάννης Γκούρας, Νάκος Πανουργιάς, Παπαντρέας, Μόρης, Κομνάς Τράκας, κ.α. με 2000 επαναστάτες, έφραξαν το δρόμο των 8000 Τούρκων, πεζών και ιππέων, και τους προξένησαν μεγάλη καταστροφή.
Έτσι κατόρθωσαν να ανακόψουν την προέλαση του Μπεϋράμ Πασά και να δώσουν χρόνο στους Μοραΐτες οπλαρχηγούς Κολοκοτρώνη κ.α. να εκπορθήσουν την Τρίπολη και να εδραιώσουν την επανάσταση στη Πελοπόννησο.
https://www.enallaktikos.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου