Ένα από τα ευρήματα -αριστουργήματα που βρέθηκαν στα ερείπια των Δελφών είναι ο περίφημος Ηνίοχος,ξεχωριστό στολίδι των έργων τέχνης που εκτίθεται στο Μουσείο των Δελφων.
Ο Ηνίοχος πέρα από την περίοπτη θέση που κατέχει στο Μουσείο των Δελφών,συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αριστουργήματα της Αρχαίας ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης. Οποία θέση π.χ. έχει ο Ερμής του Πραξιτέλους, ή η Αφροδίτη της Μήλου,ανάλογη θέση έχει και ο Ηνίοχος των Δελφών.
Ας δούμε όμως τι ακριβώς ήταν ο Ηνίοχος. Ο Ηνίοχος, καθώς η ίδια λέξη δηλώνει (Ηνίοχος=αυτός που έχει,αυτός που κρατάει τα ηνία, τα χαλινάρια) ήταν μια μορφή μεγαλύτερης σύνθεσης,που παρίστανε ένα τέθριππο άρμα. Η σύνθεση, με μεγάλη πιθανότητα, είχε ως εξής:τέσσερα άλογα σύρουν το άρμα που επάνω του ήταν δύο αναβάτες, ο Ηνίοχος και ο αναθέτης του αφιερώματος. Δύο παιδιά δεξιά και αριστερά, κρατούν τα ηνία των εξωτερικών αλόγων και οδηγούν το άρμα, γιατί η αρματοδρομία έχει τελειώσει και το άρμα έχει νικήσει. Ο Ηνίοχος φορά στο κεφάλι την ταινία του νικητή. Ο Ηνίοχος, νικητής πια, περνάει σιγά μπροστά από το πλήθος που αλαλάζει. Απ' όλο αυτό το υπέροχο σύμπλεγμα βρέθηκε μόνο ο Ηνίοχος. Ο Ηνίοχος στητός και σχεδόν ακίνητος, φοράει το χιτώνα που τυπικά φοράγαν οι ηνίοχοι. Είναι ψηλός 1,80μ.και ο χιτώνας του ζώνεται στη μέση ελαφρά, ανασυρμένος προς τα πάνω, ώστε να σχηματισθούν πλούσιες κούφιες πτυχές πάνω από τη ζώνη.
Το κάτω μέρος του χιτώνα πέφτει σε αδρές και βαθιές κάθετες πτυχές. Στο λαιμό το φόρεμα σχηματίζει ένα θαυμάσιο ντεκολτέ. Ο χιτώνας συγκρατιέται από τον ανάβολο - ταινίες που περνούν σαν τιράντες πάνω από τους ώμους και κάτω από τις μασχάλες και σταυρώνεται στη ράχη. Ο ανάλαβος εμπόδιζε το φόρεμα να φουσκώσει - σαν πανί βάρκας - απ' τον αέρα της αρματοδρομίας. Όλο το κάτω μέρος του κορμιού έχει μια μνημειακή διαμόρφωση· το κορμί δεν διαγράφεται κάτω από το χιτώνα. Κάτω όμως από το μακρύ χιτώνα προβάλλουν δύο γυμνά πόδια, που από πλευράς τέχνης δεν έχουν το ταίρι τους. Ευδιάκριτη είναι η φλέβα του χεριού που κρατάει τα ηνία, δείγμα δύναμης και σιγουριάς για τη νίκη. Στο κεφάλι του φοράει την ταινία. Είναι η ταινία της νίκης. Κάτω από την ταινία, γύρω από τα αυτιά, μια τούφα μακρών,λεπτών ιούλων γλυστράει με άφταστη χάρη προς το σβέρκο και τα μάγουλα. Ο λαιμός δυνατός. Η μύτη κοντή και στενή, τα μάτια αμυγδαλωτά, μάτια στοχαστικά,πλαισιωμένα από έντονα βλέφαρα,- ανάμεσα στις βλεφαρίδες, που είναι από ένθετα ελάσματα, ο βολβός από σμάλτο και δύο κύκλοι από όνυχα διαφορετικού χρώματος για την ίριδα.
Η όλη του στάση σεμνή.δεν υπάρχει στην όψη του το αρχαϊκό μειδίαμα που χαρακτηρίζει τους κούρους της ύστερης αρχαϊκής τέχνης. Ο αγώνας έχει τελειώσει και ο Ηνίοχος ήρεμος απολαμβάνει τις επευφημίες του πλήθους και χαίρεται τη νίκη του. Όπως τονίσαμε στην αρχή, το έργο αποτελεί μνημείο - αριστούργημα της παγκόσμιας τέχνης.Δυστυχώς δεν ξέρουμε ποιος είναι ο δημιουργός -τεχνίτης του, ούτε γνωστός είναι ο τόπος και ο χρόνος του έργου. Μάλλον ανάγεται στους κλασσικούς χρόνους, τότε που η τέχνη έφτασε στο μέγιστο βαθμό τελειότητας.
ΑΒΒΟΤ HANDERSON 1894 Renwick Gallery Washington
Ο μύθος του Ηνίοχου, των δύο πτερωτών ίππων και του άρματος στον «ΦΑΙΔΡΟ», είναι η αναπαράσταση της ψυχής και η προσέγγιση είναι ψυχολογική, όχι μόνο γιατί αναφέρεται στην ψυχή αλλά και γιατί εξηγεί και αναλύει τους νόμους που διέπουν την λειτουργία της.
« ... έτσι ομοιάζει η ψυχή με δύναμη σύμφυτον, αποτελούμενη από ζεύγος πτερωτών ίππων και από τον ηνίοχον. Αλλά οι μεν ίπποι και οι ηνίοχοι των θεών είναι αγαθοί και καλής καταγωγής, των δε άλλων εμφύχων είναι μεικτοί .....»
Ο μύθος του Φαίδρου προϋποθέτει επίσης τρία μέρη της ψυχής τα οποία όμως ενσαρκώνονται σε μια εικόνα: είναι η εικόνα μιας ζωτικής δύναμης που συνδέει ένα ζεύγος φτερωτών αλόγων και έναν ηνίοχο. Όσο για τα φτερά, αυτά θα επιτρέψουν στην ψυχή να ανυψωθεί προς τον υπερουράνιο τόπο Ο Πλάτων δίνει αξία στην ανθρώπινη ψυχή, αποδίδοντας της μια επιπλέον δύναμη για να βοηθήσει στην ανύψωσή της.
Ο Ηνίοχος, ο συγκρατών τα ηνία της ψυχής, είναι το Λογικόν ή Λογιστικόν της μέρος.
Ο ΙΠΠΟΣ συμβολίζει το ανεξέλεγκτο γενετήσιο ένστικτο και την ορμή του συναισθήματος , μαζί και τα δύο προσδιορίζουν το απρόβλεπτο της αδεσμεύτου φύσης του. Η συχνή εμφάνιση του ίππου με τους θεούς, τους ήρωες και τους θνητούς φέρει σε επαφή το άλογο μέρος της ψυχής με τα τρία επίπεδα της ύπαρξης, την θνητή, την ενδιάμεσο και την αθάνατη.
Το Θυμοειδές/συναισθηματικό είναι ο Λευκός Ιππος, εκπροσωπεί την ευαισθησία, την καλή συναισθηματική σχέση ίππου/ιππέως, το θάρρος, την τόλμη, την αποφασιστικότητα, την προθυμία να συνεργασθεί. Είναι το παρορμητικόν, το αφυπνίζον πάσης φύσεως ορέξεις και τάσεις, είναι ο αγαθός ίππος. Πρέπει να ελέγχει και να τιθασεύει τις άλογες ορέξεις του επιθυμητού, με τις νουθεσίες και την διδασκαλία. Από αυτό εξαρτώνται τα πάντα: ο ηνίοχος μπορεί να θριαμβεύσει όσο το άσπρο άλογο κρατάει γερά. Το άσπρο άλογο υπακούει στον ηνίοχο και ο θυμός στο λόγο. Δε χρειάζεται να το χτυπήσει: για να το οδηγήσει αρκεί μια εντολή και ένας λόγος.
Το Επιθυμητικό/ενστικτώδες-Μέλας Ιππος εκπροσωπεί, το ανυπάκουο επιθετικό, πεισμον, και το ασταθές. Είναι το ενστικτώδες, το διεγείρον πάσης φύσεως ηδονές εις το σώμα, είναι ο κακός ίππος. Εχει την δυνατότητα, εκ φύσεως να εκπαιδεύεται και να διαπλάθεται, δια της συνηθείας. Στην αρχή το μαύρο άλογο μέσα στη βία του παρασύρει με δύναμη τους δυο άλλους και θριαμβεύει. Τους καθυποτάσσει. Όταν όμως ο ηνίοχος οραματίζεται την ανάμνηση του απόλυτου κάλους αυτή ζωντανεύει την αποφασιστικότητά του και τραβάει δυνατά τα χαλινάρια των αλόγων, ενώ ζεύξη των αλόγων σπάει. Το μαύρο άλογο ,ένα αληθινό κτήνος, σκληροτράχηλο, κοντόλαιμο, με δασύτριχα αυτιά.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η ψυχή έχει δύο αντιθετικής υφής ροπές, το ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ-ΦΡΟΝΗΣΗ-ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ,δηλ Ο ΗΝΙΟΧΟΣ και τα ασυγκράτητα πάθη, συναισθήματα, δηλ. οι δύο ιπποι. Η ψυχή έχει την δυνατότητα όμως να αναπτύξει την θετική η την αρνητική πλευρά των κινήτρων και των ροπών αυτών των ίππων. Και αυτό γιατί ο Πλάτων μας λέει ότι αυτοί οι ίπποι είναι πτερωτοί διότι «Πάσα γάρ ήν (η ψυψή) το πάλαι πτερωτή»
Συμβολικά οι δύο πτερωτοί ίπποι του μύθου έχουν αντιθετικής κατεύθυνσης κινήσεις
-Την ορμητική, ανεξέλεγκτον του επιθυμητικού/ενστικτώδους μάυρου ίππου
-Την απρόβλεπτον κυκλοθυμική του θυμοειδούς/συναισθηματικού λευκού ίππου.
Η ορθότητα της εξισορρόπησης των σταθερών αποφάσεων είναι η εικόνα του ορθίου, επι του άρματος , ΗΝΙΟΧΟΥ.
Το κίνητρο, το πρώτον κινούν, είναι το άλογον μέρος της ψυχής, αφού οι δύο ίπποι προηγούνται και έπεται ο Ηνίοχος. Η δύναμη τους μπορεί να παρασύρει το άρμα, όμως η κατεύθυνση, την οποία θα δώσει ο Ηνίοχος είναι υπ' ευθύνη του και εξαρτάται από την ορθή στάση του.
Ο ΗΝΙΟΧΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΙ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ. ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ, ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ-ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ (ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟ), ΑΝΔΡΕΙΑ, (ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ) ΦΡΟΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ (ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ).
Η ηνιόχηση του ανθρώπινου οχήματος είναι κατ΄ανάγκη επίπονος και δύσκολος
Μεταξύ επιθυμιών και λογικής κείται, αλλά και κινείται η ψυχή, ταυτιζόμενη πότε με το άλογον, άστατον και άπληστο μέρος της και πότε με τον σοφό, αιώνιο και αυτάρκη σύντροφό της. Γι΄αυτό και δεν είναι περίεργο που οι διαθέσεις της δεν είναι σταθερές, αφού μη γνωρίζουσα την φύση της ουσίας της, αμφιταλαντεύεται, κυκλοθυμικά, ανάμεσα σε υπερβολές και ελλείψεις, αναζητώντας τον άξονα της ισορροπίας της.
«Το επιθυμητικό κατακερματίζει την ψυχή, ενώ ο νούς την ενώνει, αλλά η ψυχή είναι και το επιθυμητικό και ο Νούς.» ΦΑΙΔΡΟΣ του Πλάτωνα.
ΤΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ είναι η ικανότης του συλλογίζεσθαι, το αναπτύσσον δια της μνήμης τον νούν με σκοπό την αναζήτηση και ανεύρεση γνώσης , είναι ο ΗΝΙΟΧΟΣ. Ενεργοποιείται δια της ανάμνησης των όντων, του κόσμου των Ιδεών, τα οποία είδε κάποτε η ψυχή.
ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ
Στό φυσικό πεδίο τα συναισθηματικά πάθη των υπερβολών και των ελλείψεών μας, είναι της δικαιοδοσίας του Ποσειδώνος. Τέκνα Ποσειδώνος, τα θαλάσσια τέρατα, γεννήματα φαντασιώσεων (Ανταίος, Κερκύων, Βούσιρις, Άμυκος, Πολύφημος, Προκρούστης, Έρυξ κ. ά.) εξέρχονται απειλητικά και ύπουλα από την θάλασσα του βίου γιά να μας καταπνίξουν.
Όμως οι ορθές επιλογές είναι της δικαιοδοσίας της θεάς Αθηνάς, τελευταίο θεϊκό τέκνο του Διός, κατά τον Ησίοδο.
Η θεά Αθηνά συνοδεύει τις ηρωϊκές ψυχές (Ηρακλή, Θησέα, Περσέα, Βελλεροφόντη, Οδυσσέα κ. ά.), που δίδουν την καθημερινή μάχη της ζωής στον πλανήτη μας, με επίγνωση του νόμου της ανταποδοτικής δικαιοσύνης.
Και εμείς, καθ' ομοίωσίν των, είμεθα ηρωϊκές ψυχές, όταν προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τα τέρατα της ψυχής μας και να αυτοθεραπευθούμε με την βοήθεια της λογικής/Αθηνάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου