Κυπριάδου: η πρώτη Κηπούπολη της Αθήνας

 Μαριάνθη Μπέλλα

Εκπαιδευτικός

Πίνακας του Σπύρου Παπαλουκά "Σπίτια στου Κυπριάδη", 1941.

Πίνακας του Σπύρου Παπαλουκά "Σπίτια στου Κυπριάδη", 1941.

Η κηπούπολη Κυπριάδου είναι μια συνοικία του Δήμου Αθηναίων, μεταξύ του τέρματος της οδού Πατησίων και του Δήμου Γαλατσίου. Υπήρξε η πρώτη Κηπούπολη της Αθήνας και μια από τις ομορφότερες και γραφικότερες συνοικίες της. Ακόμα και σήμερα, παρά τα προβλήματά της, εξακολουθεί να αποτελεί, με τις επαύλεις, τους κήπους, τα δέντρα και τις πλατείες της, μια όαση πράσινου. Πήρε το όνομά της από τον Αιγυπτιώτη μηχανικό και γεωπόνο Επαμεινώνδα Κυπριάδη, ο οποίος τη δημιούργησε αξιοποιώντας την έκταση γης που είχε αγοράσει ο πατέρας του Μίνωας Κυπριάδης στα Άνω Πατήσια. Αλλά, ας δούμε την ιστορία της κηπούπολης από την αρχή, τη δημιουργία της, τις προδιαγραφές της, τους διάσημους οικιστές της, καθώς και τις επαύλεις που έχουν απομείνει μέχρι σήμερα.

Η δημιουργία της κηπούπολης και η ιστορία της

Ο Μίνως Κυπριάδης (1845-1919) ήταν μια δυναμική προσωπικότητα με εξέχουσα θέση στην ιστορία του νεότερου Ελληνισμού. Γεννήθηκε στον Καραβά Κυθήρων και σε ηλικία 12 ετών πήγε στον Πειραιά, όπου ασχολήθηκε με εμπόριο βιβλίων. Σε ηλικία 14 ετών μετανάστευσε στην Αίγυπτο και εντάχτηκε σε καραβάνι κυνηγών άγριων θηρίων. Σύντομα πλούτισε από το κυνήγι και ήταν ο πρώτος λευκός που εγκαταστάθηκε στο Ν. Σουδάν. Αργότερα επέστεψε στην Αλεξάνδρεια και ίδρυσε μεγάλο εμπορικό και τραπεζικό οίκο. Σύντομα έγινε από τους μεγαλύτερους βαμβακεμπόρους της Αιγύπτου. Ήταν αυτοδίδακτος, καθώς κατάφερε να εμπλουτίζει διαρκώς τις γνώσεις του, έμαθε άπταιστα πέντε γλώσσες, μελέτησε φυσική και χημεία και εξελίχτηκε σε άριστο μαθηματικό.

Το 1891 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Από τις πρώτες του ενέργειες ήταν η αγορά μεγάλης έκτασης γης στα Πατήσια, όπου αργότερα ο γιός του Επαμεινώνδας Κυπριάδης δημιούργησε την Κηπούπολη Κυπριάδου. Στη συνέχεια, ίδρυσε αρκετά εργοστάσια όπως τη Σαπωνοποιία, τη Ζυθοποιία-Παγοποιία με τον Κλωναρίδη και άλλη μια παγοποιία με τον Σφακιανάκη. Το 1895 άνοιξε τα πηγάδια των Πατησίων και ανέλαβε την ύδρευση τμήματος της Αθήνας. Το 1905 κατασκεύασε μαζί με τον Γάλλο μηχανικό Νουρύ μηχάνημα αυτόματου πιλότου, για το οποίο βραβεύτηκε τόσο στη Γαλλία, όσο και στην Ελλάδα.

Ήταν και πετυχημένος δημοσιογράφος, τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας "Εμπρός" του Καλαποθάκη, στην οποία δημοσίευσε πολλές μελέτες του σχετικές με το φορολογικό σύστημα, τη σημασία της ψήφου κ.ά.. Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου και το 1910 έγραψε ένα βιβλίο για αυτόν με τίτλο "Το μέγα θαύμα του 20ού αιώνα". Το 1919 αρρώστησε από ισπανική γρίπη και ο οργανισμός του δεν άντεξε. Απεβίωσε σε ηλικία 74 ετών.

 Πίνακας του Σπύρου Παπαλουκά "Σπίτια στου Κυπριάδη", 1938.

Ο Επαμεινώνδας Κυπριάδης (1888-1958) ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του Μίνωα και έγραψε και αυτός τις δικές του σελίδες στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και σπούδασε γεωπόνος στην Αθήνα και στο Ζωμπλού του Βελγίου. Εργάστηκε αρχικά σαν γεωπόνος στη Θεσσαλία και το 1916-19 εισήγαγε τα πρώτα αυτοκινούμενα άροτρα και άλλα μηχανήματα καλλιέργειας. Πρωταγωνίστησε στην αναδιάρθρωση της εθνικής γεωργικής παραγωγής, υπηρετώντας σε διάφορα πόστα. Διετέλεσε τακτικός Καθηγητής Γεωργικής Μηχανολογίας στην Ανωτέρα Γεωπονική Σχολή Αθηνών από το 1926 μέχρι το 1958, με μικρά διαλλείματα. Διατέλεσε, επίσης, Διευθυντής (1945-1946) και Πρύτανης (1955-1956) της Σχολής.

Το 1919 ίδρυσε την εταιρεία «Κυπριάδης - Κυριαζής και Σία» και ανέλαβε να δημιουργήσει μια συνοικία στις εκτάσεις γης που είχε αγοράσει ο πατέρας του, στην περιοχή του τέρματος της Πατησίων, πρότυπη από πολεοδομική άποψη ακόμα και σήμερα. Η συνοικία σχεδιάστηκε με αρχές κηπούπολης (χαμηλή δόμηση, απαγόρευση άλλων χρήσεων, άνετοι ελεύθεροι χώροι, μονοκατοικίες σε ελεύθερα οικόπεδα, πλατείς δρόμοι, μεγάλες πλατείες) και έλαβε το όνομα του "Κηπούπολη Κυπριάδου". Ο Κυπριάδης χρησιμοποίησε τυποποιημένα δομικά υλικά και κατασκεύασε φθηνές επαύλεις ευρωπαϊκού ρυθμού, τις οποίες διέθεσε σε δημοσίους και τραπεζικούς υπαλλήλους σε τιμή κόστους.

Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη "Τα νταμάρια του Κυπριάδη", 1930. 

Αυτή ήταν η πρώτη κηπούπολη της Αθήνας. Σύντομα συγκέντρωσε το ενδιαφέρον οικιστών από τους κύκλους των διανοουμένων της εποχής του Μεσοπολέμου (Δημήτρης Γληνός, Γεώργιος Δροσίνης, Φώτης Κόντογλου, Σπυρίδων Μελάς, Σπυρίδων Μαρινάτος, Δημήτρης Πικιώνης, Αντίοχος Ευαγγελάτος κ.ά.). Οι διανοούμενοι αποτελούσαν μια μικρή συνεκτική κοινωνία ατόμων με συγκλίνουσες αντιλήψεις, νοοτροπίες και αρχές. Οι ιδιότητες αυτές συνέτειναν στην ανάπτυξη ενός σπάνιου συλλογικού αισθήματος μεταξύ των κατοίκων μέσα στον χώρο της κηπούπολης.

Την περίοδο του Μεσοπολέμου η Κηπούπολη κατοικήθηκε και από γνωστούς ζωγράφους και γλύπτες με σημαντική προσφορά στην καλλιτεχνική ζωή του τόπου, ορισμένοι από τους οποίους ανήκαν στην πρωτοποριακή «Γενιά του 1930». Μεταξύ αυτών ο Φώτης Κόντογλου, ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Ουμβέρτος Αργυρός, ο Σπύρος Βικάτος, ο Γιώργος Βακαλό, ο Γιάννης Σπυρόπουλος, η Νίτσα και η Φούλα Καναρέλλη, η Ελένη Ευθυμιάδη-Μενεγάκη. Έτσι, η Κηπούπολη Κυπριάδου απέκτησε τη φήμη ενός κέντρου εικαστικών τεχνών, το οποίο ο ζωγράφος Γιάννης Μόραλης εύστοχα αποκαλούσε "Σχολή Κυπριάδη".

O Σπ. Παπαλουκάς (αριστερά) και ο Δ. Πικιώνης με τα παιδιά τους. Πηγή: "Επτά ημέρες" Καθημερινή, 14/1/1996.

Οι όμορφες επαύλεις με τους καταπράσινους κήπους που έδωσαν στον συνοικισμό τον τίτλο της κηπούπολης κτίστηκαν τις δεκαετίες του 1920 και 1930. Το αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από αξιόλογο. Σε έναν συνεκτικό αστικό ιστό και μέσα σε άφθονο πράσινο συνυπάρχουν κτίρια που ακολουθούν διάφορα αρχιτεκτονικά ρεύματα (αρ νουβώ, αρ ντεκό, μοντέρνο, ενώ δεν λείπουν και δείγματα όψιμου νεοκλασικισμού ή "γραφικά" κτίσματα). 
Μεταπολεμικά, τα πράγματα άλλαξαν. Ιδιαίτερα κατά τις δεκαετίες 1970 και 1980, η δόμηση δεν παρέμεινε χαμηλή, καθώς πολλά μεσοπολεμικά σπίτια κατεδαφίστηκαν δίνοντας τη θέση τους σε πολυώροφες πολυκατοικίες, οι πρασιές σε αρκετές περιπτώσεις καταπατήθηκαν και η ισορροπία ανάμεσα στην χαμηλή δόμηση και τους πλατείς δρόμους διαταράχτηκε. Τα περισσότερα μεσοπολεμικά σπίτια που σώθηκαν και παραμένουν στη θέση τους, το οφείλουν στο γεγονός ότι στεγάζουν ιδρύματα, σχολεία, παιδικούς σταθμούς, εστιατόρια, μπαρ ή κατοικούνται από τους ιδιοκτήτες τους. 

 

Οι πλατείες και τα γλυπτά

Ο Επαμεινώνδας Κυπριάδης ρυμοτόμησε την περιοχή με μεγάλες πλατείες, με τρόπο που η καθεμία από αυτές να "κοιτάζει" τουλάχιστον μία άλλη. Σήμερα υπάρχουν πέντε κύριες πλατείες: Παπαδιαμάντη, Παπαλουκά (πρώην Χαλεπά),  Νικολόπουλου (πρώην Εύας), Καρκαβίτσα και το πάρκο Δημητρίου Πικιώνη (πρώην ανώνυμη πλατεία στο τέρμα της οδού Σάουμπερτ).

Η πλατεία Νικολόπουλου με την προτομή του δημάρχου Αθηναίων Κ. Νικολόπουλου, έργο της Κ. Χαλεπά-Κατσάτου, 1973.

Το άγαλμα της Εύας στην πλατεία Νικολόπουλου (πρώην Εύας), έργο του Γρηγορίου Ζευγώλη.

Το άγαλμα της Εύας στην πλατεία Νικολόπουλου (πρώην Εύας), έργο του Γρηγορίου Ζευγώλη.

Η προτομή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην πλατεία Παπαδιαμάντη, έργο της Λουκίας Γεωργαντή, 1969.

Η προτομή του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, στην πλατεία Παπαλουκά (πρώην Χαλεπά), έργο της Λουκίας Γεωργαντή, 1972.

 Το πάρκο Πικιώνη στο τέλος της οδού Σάουμπερτ

Τα κτήρια

Τα σπίτια που ανεγέρθηκαν στην Κυπριάδου με τη μορφή μικρών διώροφων επαύλεων, κατασκευάστηκαν με πρωτότυπη μέθοδο, με τη χρήση ειδικά διαπλασμένων ασβεστοπυριτιακών πλίνθων και τσιμεντόλιθων, των οποίων η εξωτερική επιφάνεια εμιμείτο την αδρότητα της ημιλάξευτης τοιχοποιίας (ρούτσικο). Για τα μεγάλα ανοίγματα και τις βεράντες χρησιμοποιήθηκαν σκυροδέματα, ενώ οι τετράρριχτες ξύλινες στέγες- με σημαντικές κλίσεις- εκαλύπτοντο με κεραμίδια γαλλικού τύπου. Τον ασβέστη παρασκεύαζε η επιχείρηση "Κυπριάδης-Κυριαζής και Σία" σε δικό της ασβεστοκάμινο συνεχούς λειτουργίας γερμανικών προδιαγραφών (κηρυγμένο ήδη διατηρητέο).

Εκλεκτικιστική μονοκατοικία της δεκαετίας του 1920 με χαρακτηριστικά αρ-ντεκό κιγκλιδώματα στα μπαλκόνια και στην εξώθυρα, στην οδό Αγ. Λαύρας και Μητσάκη. Σήμερα στεγάζει κέντρο γιόγκα-πιλάτες.

Οικία Κουμάκη. Εκλεκτικιστική μονοκατοικία της δεκαετίας του 1920 στην οδό Αγ. Λαύρας και Ροστάν. Σήμερα στεγάζει παιδικό σταθμό.

 

 

            Εκλεκτικιστική κατοικία του Μεσοπολέμου στην οδό Αγίας Λαύρας 20.

Το σπίτι του αρχαιολόγου και ακαδημαϊκού Σπυρίδωνα Μαρινάτου (1901-1974), στην οδό Πολυλά 47.

Ίδρυμα Γληνού, Πολυλά 49. 
Πρόκειται για το σπίτι στο οποίο έζησε ο αγωνιστής της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Δημήτρης Γληνός με την οικογένειά του, από το 1928 μέχρι τον θάνατό του, το 1943. Κτίστηκε το 1928 από τον μηχανικό Άρη Χρόνη (αδελφό της γυναίκας του Δημήτρη Γληνού). Πάνω από την πόρτα της εισόδου υπάρχει ταμπέλα με το όνομα της κόρης του Γληνού Λιλής, που πέθανε σε νεαρή ηλικία.

Το σπίτι σήμερα στεγάζει το Ίδρυμα Γληνού, το οποίο ίδρυσε ο γιός του Δημήτρη Γληνού, καθηγητής Ανδρέας Γληνός, μαζί με τη σύζυγό του Λόνη. Σκοπός του Ιδρύματος είναι να διασώσει, να διατηρήσει και να διαθέσει στο επιστημονικό κοινό το πλούσιο αρχείο και την βιβλιοθήκη του Δημήτρη Γληνού.

Το σπίτι του ζωγράφου Σπύρου Παπαλουκά στην σημερινή πλατεία Παπαλουκά (πρώην Χαλεπά). Κατασκευάστηκε το 1927 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη (σήμερα κατεδαφισμένο).

Η οικία Καραμάνου (σήμερα κατεδαφισμένη) κτίστηκε το 1925 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη στην οδό Ηρακλείου 1. Ο Πικιώνης επηρεάστηκε από την αναπαράσταση ενός ελληνιστικού σπιτιού στην Πριήνη, το οποίο είχε σχεδιάσει ο Αναστάσιος Ορλάνδος και δοκίμασε να τη μεταφέρει σε ένα σύγχρονο σπίτι. Με αυτόν τον τρόπο πίστευε πως το σπίτι αυτό θα συνδεόταν με στοιχεία έξω από τον χρόνο, τα οποία όμως καθόριζαν τον ελληνικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής του.

Η οικία Σταματόπουλου στη γωνία Λασκαράτου 29 και Αγίας Λαύρας, Κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, σε συνεργασία με τον γιό του Πέτρο, επίσης αρχιτέκτονα, στα 1961-1965. Σε αυτό ενσωματώθηκε ισόγειο κτίσμα της δεκαετίας του 1950. Πρόκειται για έναν επιτυχημένο συνδυασμό μοντερνισμού με παραδοσιακά μορφολογικά στοιχεία.
 

Εκλεκτικιστική μονοκατοικία της δεκαετίας του 1920, στη συμβολή των οδών Αγίας Λαύρας και Ηρακλείου 58. Σήμερα στεγάζει τον 28ο δημοτικό παιδικό σταθμό.

Εκλεκτικιστικό κτίριο της δεκαετίας 1920 με αναγεννησιακές επιρροές, στη συμβολή των οδών Αγίας Λαύρας και Ηρακλείου.

Πολυλά και Λασκαράτου. Το σπίτι του Σμυρνιού στρατηγού και μηχανικού Άρη Χρόνη που έκτισε πολλές επαύλεις στην περιοχή. Ήταν αδελφός της γυναίκας του Δημήτρη Γληνού. Το κτίριο σήμερα διατηρείται σε καλή κατάσταση και στεγάζει μεζεδοπωλείο.

Εκλεκτικιστική κατοικία της δεκαετίας του 1920, στην οδό Μαρκορά 39 και Βιζυηνού 22. Εδώ έζησε ο αρχιτέκτονας, καθηγητής και ακαδημαϊκός Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968), που απέδωσε με απαράμιλλη ευρηματικότητα και στοχαστικό ύφος τις αισθητικές αξίες της ελληνικής παράδοσης. Επίσης, εδώ κατοίκησε ο ηθοποιός του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου Καρούσος Τζαβαλάς (1904-1969).

Η οικία Ευαγγελάτου στην οδό Αγίας Λαύρας. Εδω έζησαν ο αρχιμουσικός Αντίοχος Ευαγγελάτος και ο σκηνοθέτης, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός Σπύρος Ευαγγελάτος. Οι απόγονοι του Αντίοχου Ευαγγελάτου δώρησαν το σπίτι στον Δήμο Αθηναίων. Σήμερα το σπίτι στέκει ερειπωμένο και ξεχασμένο από τις δημοτικες αρχές.

Το εργοστάσιο Ζυθοποιίας και Παγοποιίας Κλωναρίδου, στην οδό Πατησίων, ξεκίνησε τη λειτουργία του στις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα έχει κατεδαφιστεί και στη θέση του έχει δημιουργηθεί πάρκο.

Η βίλα Κλωναρίδη κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα δίπλα στο εργοστάσιο ζυθοποιίας-παγοποιίας Κλωναρίδη. Σήμερα στέκει ερειπωμένη με φανερά τα σημάδια της εγκατάλειψης, της φθοράς και των βανδαλισμών.

Οικία Νικολετοπούλου. Εκλεκτικιστική μονοκατοικία του 1929 στην οδό Γαβριηλιδου 42.

Διώροφη έπαυλη στην οδό Αγίας Λαύρας 64, κτισμένη στις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Οικία Παπαλεονάρδου. Μεσοπολεμική έπαυλη στη συμβολή των οδών Ι. Πολυλά και Ε. Ροστάν. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής επιτάχτηκε από τους Γερμανούς και στα υπόγειά της δημιουργήθηκαν κελιά κράτησης Ελλήνων πατριωτών, όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, γίνονταν ανακρίσεις, ακόμα και βασανιστήρια. Μετά την Απελευθέρωση, στα Δεκεμβριανά, το κτίριο στέγασε την έδρα της Πολιτοφυλακής Πατησίων (ΟΠΛΑ). Εδώ μεταφέρθηκε και ανακρίθηκε η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη πριν εκτελεστεί στην περιοχή διυλιστηρίων ΟΥΛΕΝ από τον καπετάν Ορέστη, διοικητή της Πολιτοφυλακής Πατησίων. Σήμερα το κτίριο έχει ανακαινιστεί και στεγάζει παιδικό σταθμό της 5ης Δημοτικής Κοινότητας.

Η οικία του αγιογράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου (1895-1965), έργο του αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρη, στην οδό Βιζυηνού 16. O Κόντογλου πούλησε το σπίτι κατά τη διάρκεια της Κατοχής για λίγο λάδι και αλεύρι. Ο νέος ιδιοκτήτης του σπιτιού κάλυψε με λαδομπογιά τις τοιχογραφίες που είχε φιλοτεχνήσει ο Κόντογλου το 1932. Μεταπολεμικά το σπίτι επανήλθε στην ιδιοκτησία του Κόντογλου, αλλά οι τοιχογραφίες αποκαταστάθηκαν μόλις το 1977. Αργότερα, αποτοιχίστηκαν για να μεταφερθούν στην Εθνική Πινακοθήκη. Σήμερα στο σπίτι κατοικεί ο μικρότερος εγγονός του.

                 Μονοκατοικία της δεκαετίας 1920, Αγίας Λαύρας και Ροστάν.
 

Το σπίτι-εργαστήριο της γλύπτριας και κεραμίστριας Ελένης Μενεγάκη-Ευθυμιάδη, που κτίστηκε σε σχέδια του Δημήτρη Πικιώνη το 1949, στην οδό Ταβουλάρη και Γρυπάρη 10. Οι αναφορές στην παράδοση συνυπάρχουν με μοντέρνα στοιχεία. Η γλύπτρια ανέφερε ότι ο Πικιώνης, όταν χτιζόταν το σπίτι, πήγαινε τα βράδια και το παρατηρούσε με ένα κερί στο χέρι και την επόμενη ημέρα άλλαζε τη σκάλα, γιατί δεν του άρεσαν οι σκιές.

      Εκλεκτικιστική μονοκατοικία της δεκαετίας του 1920, Δροσίνη 6 και Σαλτέλη.

               Μοντέρνα μονοκατοικία της δεκαετίας 1960, Αγίας Λαύρας 49.

           Διώροφη κατοικία του Μεσοπολέμου στην οδό Καλοσγούρου 2.

Τριώροφη μοντέρνα πολυκατοικία της δεκαετίας του 1930 στην οδό Αγίας Λαύρας με χαρακτηριστικές ημικυκλικές απολήξεις των μπαλκονιών.

                Εκλεκτικιστική μονοκατοικία της δεκαετίας 1920, Πολυλά 33.

Τα δίδυμα της οδού Πολέμη. Κατοικίες του γαλλικού εκλεκτικισμού της δεκαετίας 1920, στην οδό Ι. Πολέμη 5 και 7.

     

      Ισόγεια μονοκατοικία με μοντερνιστικές αναφορές στην οδό Σάουμπερτ.
 

Πολυκατοικία Γιαννουλάτου, Πατησίων και Λασκαράτου, γνωστή και ως "γκρίζα πολυκατοικία". Κτίστηκε την δεκαετία του 1920 και περιελάμβανε οκτώ κατοικίες. Ήταν μια από τις πρώτες πολυκατοικίες των Πατησίων. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέα και σήμερα ο δεύτερος όροφός της κατοικείται. Την άνοιξη στον κήπο και στα μπαλκόνια της ανθίζουν γιασεμιά, γεράνια και υάκινθοι.

Εκλεκτικιστική κατοικία του Μεσοπολέμου στην οδό Αγίας Λαύρας και Βασιλειάδου.

Οι εκκλησίες

Η εκκλησία του Άγιου Χαράλαμπου στην οδό Παλαμά, κτίστηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960, σε μοντέρνα γραμμή.

H εκκλησία της Παναγίτσας θεμελιώθηκε το 1980 και εγκαινιάστηκε το 1995. Εσωτερικά είναι εντυπωσιακή με ξυλόγλυπτο τέμπλο και εξαιρετικής τέχνης βυζαντινές αγιογραφίες.

H μπρούτζινη προτομή του Μικρασιάτη ζωγράφου, αγιογράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου, κατοίκου της Κυπριάδου, φιλοτεχνημένη από το γλύπτη Μιχάλη Ζερβό το 2000, βρίσκεται στον περίβολο της Παναγίτσας Κυπριάδου.

Η Αγία Βαρβάρα, στο τέρμα της οδού Πατησίων.

Οι πρασιές και οι κήποι

Χαρακτηριστικό της Κυπριάδου είναι οι φαρδιές πρασιές και οι καταπράσινοι κήποι με τις περίτεχνες καγκελόπορτες, που προσφέρουν ευχάριστες γωνιές από τους δρόμους και τις πλατείες και αποτελούν μια νότα ανθρωπιάς και ανάσας.

 

 

  Τα σχολεία

Στην κηπούπολη υπήρχαν πολλά ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια ξένων γλωσσών και ωδεία, ελάχιστα από τα οποία λειτουργούν μέχρι σήμερα.

Ομαδική φωτογραφία μαθητών και δασκάλων του ελληνογαλλικού εκπαιδευτηρίου Δημητρίου και Δέσποινας Μελά, που στεγαζόταν σε κτίριο της οδού Αγ. Λαύρας και Βιζυηνού. Όπως αναγράφεται τραβήχτηκε μεταξύ των ετών 1928-1929. Μετά το κλείσιμο του σχολείου το κτίριο πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Δημητράκου και τελευταίος ιδιοκτήτης του είναι ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Λάκης Λαζόπουλος.

Η Ελληνογαλλική Σχολή Αθηνών Άγιος Παύλος (École Franco-hellenique Saint-Paul). Ιδρύθηκε το 1957 από τον Βενέδικτο Πρίντεζη και λειτουργεί μέχρι σήμερα,  με την διεύθυνση της οικογένειας Δημητρίου Βικ. Βαρθαλίτη, στο σχολικό συγκρότημα της οδού Πολυλά 5. Διαθέτει νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο.

Η Ιταλική Σχολή Αθηνών (Scuola Italiana di Atene), Μητσάκη 18. 
Αρχικά στεγαζόταν στο κτίριο του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου (Casa d’Italia) της οδού Πατησίων 47. Το 1972 μετακόμισε στο κτίριο της οδού Μητσάκη, το οποίο προηγουμένως είχε φιλοξενήσει το Γυμνάσιο της Ελληνογαλλικής Σχολής «Άγιος Παύλος». Η Ιταλική Σχολή μέχρι πρότινος διέθετε ελληνικό και ιταλικό τμήμα. Τον Ιούνιο 2015 έκλεισε οριστικά το ελληνικό τμήμα του και οι μαθητές του συνέχισαν τις εγκύκλιες σπουδές τους σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία της περιοχής.

Το ωδείο "Σκαλκώτα" στεγάζεται σε μεσοπολεμικό κτίριο της οδού Αγίας Λαύρας.

Η Σχολή Χατζιδάκι στη λεωφόρο Γαλατσίου ιδρύθηκε το 1947 από τον Γεώργιο Χατζιδάκι και ήταν το μεγαλύτερο ιδιωτικό σχολείο της περιοχής. Διέθετε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο κλασικό και πρακτικό), αλλά και οικοτροφείο αρρένων και θηλέων. Έκλεισε περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Σήμερα στα κτίρια του στεγάζεται ο ΟΑΕΔ Πατησίων.

Θεάματα - ψυχαγωγία - εστίαση

Απογευματινή παράσταση στο θέατρο της "Αλυσίδας" το 1918. Πατησίων 342 και Γαβριηλίδου. Μετά από πολλά χρόνια στη θέση του θεάτρου κατασκευάστηκε το ξυλουργείο «Σ. Παλαιορούτας και Υιοί». Στον ίδιο χώρο σήμερα στεγάζεται το σούπερ μάρκετ «ΑΒ Βασιλόπουλος».

Θερινός κινηματογράφος "Λιλά", στην οδό Νάξου.
Ο μόνος διατηρητέος θερινός κιν/φος στην περιοχή των Άνω Πατησίων συμπληρώνει φέτος 50 χρόνια λειτουργίας.

Θερινός κινηματογράφος "Αστέρια" στην πλατεία Παπαδιαμάντη.
Ξεκίνησε τη λειτουργία του στα 1961-63 σαν θερινός, αργότερα όμως έγινε και χειμερινός και έκανε προβολές ως το 1973. Λίγο πριν κλείσει έγινε sex cinema.
Μετά το κλεισιμό του στον χώρο του φιλοξενήθηκε το 142ο δημοτικό σχολείο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οπότε μεταφέρθηκε σε σχολικό κτίριο της οδού Κρυστάλλη. Σήμερα στεγάζει σούπερ μάρκετ.

Από τον παλιό κινηματογράφο "Άντζελα" (Πατησίων 324 και Ροστάν) δεν απέμειναν παρά μόνο οι κύριες όψεις.

Οικοδομήθηκε το 1957 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κων/νου Κωττάκη, σε μια περίοδο άνθησης του κινηματογράφου, και ήταν χειμερινός και θερινός. Έκλεισε στις αρχές τις δεκαετίας του 1990. Το 1999 οι κύριες όψεις του χαρακτηρίστηκαν διατηρητέες. Σήμερα η χειμερινή αίθουσα έχει καταστραφεί τελείως, ενώ η θερινή έδωσε τη θέση της σε μια πολυώροφη μεταμοντέρνα πολυκατοικία, που δεν κατοικείται ακόμα.

Ο θερινός κινηματογράφος "Καμέλια" λειτουργούσε στο τέρμα της οδού Πατησίων από το 1940 ως το 1978. 

Σπύρος-Αντώνης, Γαβριηλίδου 24. Το συμπαθητικό μικρό κουτούκι της Κυπριάδου με την παρεϊστικη ατμόσφαιρα και την παραδοσιακή κουζίνα. Οι παλαιότεροι κάτοικοι το θυμούνται από τη δεκαετία του 1940. Απέναντι του λειτουργούσε ο θερινός κινηματογράφος "Γκλόρια".

Η διώροφη μεσοπολεμική κατοικία στην οδό Αγίας Λαύρας και Ροστάν, από τη δεκαετία του 1990, στεγάζει τη μουσική ταβέρνα "Επί τω λαϊκώτερον". 
 

Σε διώροφη έπαυλη της οδού Λασκαράτου στεγάζεται ένα από τα bar-restaurants του "Κόμη των Πατησίων", τα οποία επί τέσσερις σχεδόν δεκαετίες αποτελούν στέκι καλλιτεχνών, πολιτικών και δημοσιογράφων.

"Καφέ Αλχημεία" στην οδό Αγίας Λαύρας 35.

Η πλατεία Παπαλουκά (πρώην Χαλεπά) με την ιστορική καφετέρια "Σχίζας" και το εστιατόριο "Βασιλική".

Τα ζαχαροπλαστεία "Χαρά" και "Μέλαθρον" κοντά στο τέρμα της οδού Πατησίων, λειτουργούν από την δεκαετία του 1960 και αποτελούν χώρο συνάντησης για Πατησίωτες και όχι μόνο.

http://agiosgeorgiosprompona.blogspot.com/