Ο Πλούταρχος γοητευόταν από τον ηρωισμό όπως ακριβώς οι πυρηνικοί επιστήμονες γοητεύονται από το ουράνιο: τον έβλεπε ως ένα φανταστικό φυσικό υπερκαύσιμο, πανίσχυρο και άφθονο που απλά περίμενε να καλλιεργηθεί. Ο Πλούταρχος πέρασε όλη τη ζωή του αναλύοντας ήρωες και πίστευε πως ακόμη και η φαντασία έχει τις ρίζες της στις αληθινές εμπειρίες κι έτσι μελέτησε αληθινές ιστορίες και αφηγήσεις, ρωμαϊκή ιστορία και ελληνικούς μύθους. Όταν ήταν πια έτοιμος να γράψει το επικό έργο του, Βίοι Παράλληλοι, τα είχε ακούσει όλα κι έτσι τίποτα δεν τον έκανε να σαστίσει.
Ο Πλούταρχος έκανε τόσο εκπληκτική δουλειά που το Βίοι Παράλληλοι αποτέλεσε εγχειρίδιο για τους ήρωες της σύγχρονης ιστορίας. «Ήταν κάτι σαν τη συνείδησή μου», έλεγε ο Ερρίκος ο IV της Γαλλίας, «και μου ψιθύριζε στο αυτί πολλές καλές συμβουλές και αρχές για τον χειρισμό και τη διακυβέρνηση των υποθέσεών μου». Ο Αβραάμ Λίνκολν ήταν αφοσιωμένος αναγνώστης του, καθώς και ο Τέντι Ρούσβελτ, ο Τζορτζ Πάτον και ο Τζον Κουίνσι Άνταμς.
Και ο Πλούταρχος τους έμαθε το εξής: οι ήρωες νοιάζονται. Ο αληθινός ηρωισμός, όπως τον κατανοούσαν οι αρχαίοι, δεν έχει να κάνει με τη δύναμη ή την τόλμη ούτε καν με το θάρρος. Έχει να κάνει με τη συμπόνια.
Όταν οι Έλληνες δημιούργησαν το ηρωικό ιδεώδες, δεν επέλεξαν μια λέξη που σήμαινε «πεθαίνει προσπαθώντας» ή «σκοτώνει τους κακούς». Επέλεξαν τη λέξη ήρως – «προστάτης». Οι ήρωες δεν είναι τέλειοι, με έναν γονιό θεό κι έναν γονιό θνητό, ισορροπούν αέναα ανάμεσα σε δύο πεπρωμένα. Εκείνο που τους ωθεί προς το μεγαλείο είναι ένας στενός φίλος, μια σύνδεση με το ανθρώπινο που τους βοηθά να στρέφονται προς τη δύναμη της συμπόνιας. Οι Έλληνες πίστευαν ότι η συμπάθεια είναι πηγή δύναμης, όχι μαλθακότητας, όσο περισσότερο αναγνωρίζεις τον εαυτό σου στους άλλους και συμπάσχεις με τον πόνο τους, τόσο μεγαλύτερη αντοχή, σοφία, δεξιοτεχνία και αποφασιστικότητα αντλείς.
Πρέπει να νοιάζεται για καθετί ανθρώπινο, ώστε να έρχεται στην επιφάνεια καθετί θεϊκό. Μπορούμε σίγουρα να ελπίζουμε ότι μια παρόρμηση ή μια «ευγενική φύση», δημιουργεί αυθόρμητα τέτοιου είδους ηρωικές ικανότητες.
Οι ελληνικοί μύθοι επιδεικνύουν την ίδια αλληγορία ξανά και ξανά. Προβάλουν ένα αουτσάιντερ που χρησιμοποιώντας την τέχνη του ήρωα αντιμετωπίζει διάφορους κινδύνους. Πρέπει να δαμάσεις έναν άγριο ταύρο; Περίμενε πρώτα να πάει να πιει νερό και τότε άρπαξέ τον από τα κέρατα. Σε προστάζουν να καθαρίσεις έναν βρώμικο στάβλο; Πλημμύρισέ τον. Έχεις να αντιμετωπίσεις έναν γιγάντιο άνθρωπο-ταύρο, ένα τρικέφαλο θεριό ή ένα λιοντάρι με αδιαπέραστο δέρμα; Όρμησε τους από πίσω και πνίξε τα. Αυτές οι τεχνικές δεν ήταν αυταπάτες των μύθων, ορισμένες ήταν τόσο κατάλληλες που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα στην ελληνική πολεμική τέχνη του παγκράτιου. Αν βρεθείς ποτέ αντιμέτωπος με έναν τύπο που μπορεί με ένα του χτύπημα να σου κόψει το κεφάλι, πάρε ένα μάθημα από τον Οδυσσέα: «Ο Οδυσσέας ήξερε μπόλικα κόλπα», τονίζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα. «Κλώτσησε δυνατά τον Αίαντα πίσω από το γόνατο και τον έκανε να πέσει μπρούμυτα».
Διότι σύμφωνα με την οπτική των Ελλήνων, υπάρχει μια επιλογή: είτε ελπίζεις ότι θα εμφανιστεί ένας από μηχανής θεός είτε παίρνεις εσύ τα ηνία. Οι παράτολμοι δεν αποτελούν απάντηση, τα κέντρα αποκατάστασης ορθοπεδικών τραυμάτων είναι γεμάτα παράτολμους ανθρώπους. Ούτε η αφοβία βοηθάει: όταν χαλάει το αυτοκίνητό σου, δεν θέλεις να σου πει ο μάστορας, «Αυτό πρώτη φορά το κάνω, αλλά είμαι πρόθυμος να πεθάνω προσπαθώντας». Θέλεις να ακούσεις να σου λέει, «Μην ανησυχείς. Αυτός είναι ο τομέας μου». Ο ηρωισμός δεν είναι μια μυστηριώδης κρυφή αρετή, έτσι πίστευαν οι Έλληνες. Είναι ένα σύνολο ικανοτήτων που κάθε άνδρας και γυναίκα μπορεί να καλλιεργήσει έτσι ώστε στην κρίσιμη στιγμή να γίνει Προστάτης.
Προσαρμογή από το βιβλίο του Κρίστοφερ ΜακΝτούγκαλ Γεννημένοι ήρωες, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books. Βρείτε το εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου