Συναισθηματική Νοημοσύνη

Του Νίκου Σταυρόπουλου

“…Οι δείκτες, οι καμπύλες τα ποσοστά δεν κατόρθωσαν να απαντήσουν σε πάρα πολλά από τα ατελείωτα «γιατί» της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στο πιο ουσιαστικό απ’ όλα: γιατί άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης δεν τα καταφέρνουν στη ζωή, δεν διακρίνονται κοινωνικά ή γιατί η προσωπική τους ζωή δεν είναι αυτή που θα ήθελαν… Αντίθετα άνθρωποι που δεν θα μπορούσαν ίσως να καυχηθούν για τις επιδόσεις τους σε ένα τεστ νοημοσύνης όχι μόνο πετυχαίνουν στην προσωπική τους ζωή, είτε οικογενειακή είτε επαγγελματική, αλλά και έλκουν σαν μαγνήτες τους γύρω τους, λάμποντας σαν αστέρια…”

Εξετάζοντας τους παράγοντες που οφείλεται αυτό, μπορούμε να πούμε ότι πολύ συχνά η διαφορά βρίσκεται στις δεξιότητες που αποκαλούμε “συναισθηματική νοημοσύνη” στις οποίες περιλαμβάνονται ο αυτοέλεγχος, ο ζήλος, η επιμονή και η ικανότητα να βρίσκει κανείς κίνητρα για τον εαυτό του.

Συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) είναι η ικανότητα μας να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα τόσο τα δικά μας όσο και των άλλων, να τα χειριζόμαστε αποτελεσματικά και να δημιουργούμε διαρκώς κίνητρα για τον εαυτό μας. (Goleman, Daniel (1995) Τι ωραία πρόκληση…!!!

Είναι η “ανθρώπινη εξυπνάδα”. Είναι ένα ευρύ σύνολο ικανοτήτων που είναι οργανωμένες σε μερικές μεγάλες ομάδες με πολλές αρμοδιότητες, οι οποίες με την σειρά τους οργανώνονται σε “συναισθηματικές δεξιότητες” σε πέντε (5) σημαντικές «τέχνες» που αποτελούν την πρώτη ύλη της έννοιας της:

• Η τέχνη της Αυτογνωσίας
• Η τέχνη της Αυτοδιαχείρισης
• Η τέχνη των Κινήτρων
• Η τέχνη της Κοινωνικής ευαισθητοποίησης
• Η τέχνη των Κοινωνικών δεξιοτήτων

Το ζήτημα της σημασίας της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ συναισθηματικού κόσμου, χαρακτήρα και ηθικών ενστίκτων.

Η δημιουργία ενός «δια βίου μάθησης» ποιοτικού προγράμματος Επιστήμης του Εαυτού έχει ευρύτατα οφέλη σε τομείς, που αφορούν τη συμπεριφορά μας αλλά και τη μαθησιακή μας ικανότητα, μια ικανότητα που δεν τελειώνει ποτέ. Η συναισθηματική αγωγή των πιο πάνω ποιοτικών «τεχνών», μας δωρίζει ουσιώδη μαθήματα ζωής και μαθήματα συναισθηματικής και κοινωνικής επάρκειας.

Τα βασικά συστατικά, αυτής της διδασκαλίας των «τεχνών» και τα οφέλη που προκύπτουν:

• Αυτοεπίγνωση: να παρατηρείς τον εαυτό σου και να αναγνωρίζεις τα συναισθήματά σου. Να οικοδομείς ένα λεξιλόγιο συναισθημάτων. Να κατανοείς τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και αντιδράσεων.
• Προσωπική λήψη αποφάσεων: να ελέγχεις τις πράξεις σου και να γνωρίζεις τις συνέπειές τους. Να είσαι σε θέση να κατανοείς αν η σκέψη ή το συναίσθημα κυβερνά μια σου απόφαση. Να εφαρμόζεις αυτές τις βαθιές γνώσεις σε σύγχρονα ζητήματα.
• Χειρισμός συναισθημάτων: να παρακολουθείς τον «εσωτερικό διάλογο» για να συλλάβεις αρνητικά μηνύματα, όπως είναι οι απογοητεύσεις και οι ματαιώσεις. Να συνειδητοποιείς τι υποκρύπτεται πίσω από ένα συναίσθημα (πχ. η πίκρα πίσω από το θυμό). Να βρίσκεις τρόπους να ελέγχεις τους φόβους και τα άγχη, το θυμό και τη θλίψη.
• Έλεγχος άγχους: να γνωρίζεις την αξία της άσκησης, της ελεγχόμενης φαντασίωσης, των μεθόδων χαλάρωσης
• Ενσυναίσθηση: να κατανοείς τα συναισθήματα και τις έγνοιες των άλλων και να μπορείς να μπαίνεις στη θέση τους. Να σέβεσαι το γεγονός ότι οι άνθρωποι νιώθουν διαφορετικά για κάποια πράγματα.
• Επικοινωνία: να εκφράζεις με αποτελεσματικό τρόπο τα συναισθήματά σου, να είσαι ικανός να υποβάλεις εύστοχα τις σωστές ερωτήσεις και στο σωστό χρόνο, να είσαι καλός ακροατής. Να είσαι σε θέση να διακρίνεις μεταξύ των λεγομένων και των πράξεων κάποιου και των δικών σου προσωπικών αντιδράσεων και κρίσεων σχετικά μ’ αυτό. Να στέλνεις θετικά μηνύματα αντί για κατηγορίες.
• Ρήξη της αυτοαπομόνωσης: να εκτιμάς την ανοιχτή έκφραση των συναισθημάτων των άλλων και να εδραιώνεις την εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις. Να γνωρίζεις πότε είναι ασφαλές να διακινδυνεύεις να μιλάς για τα προσωπικά σου συναισθήματα.
• Ενόραση: να ανακαλύπτεις τα πρότυπα που υπάρχουν στη συναισθηματική σου ζωή και στις αντιδράσεις σου. Να αναγνωρίζεις τα αντίστοιχα πρότυπα στους άλλους.
• Αυτοαποδοχή: να νιώθεις περήφανος και να βλέπεις τον εαυτό σου μέσα από ένα θετικό πρίσμα. Να αναγνωρίζεις τα δυνατά και τα αδύνατά σου σημεία. Να είσαι σε θέση να αστειεύεσαι με τον εαυτό σου.
• Προσωπική υπευθυνότητα: να αναλαμβάνεις την ευθύνη, να αναγνωρίζεις τις συνέπειες των αποφάσεων και των πράξεών σου, να αποδέχεσαι τις διαθέσεις και τα συναισθήματά σου, να ολοκληρώνεις τα καθήκοντα που έχεις αναλάβει
• Διεκδικητική στάση: να γνωστοποιείς τις έγνοιες και τα συναισθήματά σου χωρίς θυμό αλλά και χωρίς παθητικότητα
• Δυναμική της ομάδας: συνεργασία. Να ξέρεις πότε και πώς να ηγηθείς και πότε να ακολουθήσεις τους άλλους
• Λύση συγκρούσεων: να γνωρίζεις τρόπους για να επιλύσεις μια διαφωνία, που μπορεί να προκύψει, χωρίς επιθετικότητα και «ζαβολιές». Να βοηθήσεις ώστε να βγείτε κερδισμένοι τόσο εσύ όσο και η άλλη πλευρά κατά τη διαπραγμάτευση ενός συμβιβασμού

Μια άποψη της ανθρώπινης φύσης που αγνοεί τη δύναμη των συναισθημάτων είναι απογοητευτικά μονόφθαλμη. Η ίδια η ονομασία Homo Sapiens το σκεπτόμενο είδος, είναι παραπλανητική στο φως της νέας εκτίμησης και θεώρησης –από μέρους της σύγχρονης επιστήμης- της θέσης που κατέχει ο «Συγκινησιακός Εγκέφαλος» στη ζωή μας. Όπως γνωρίζουμε από την εμπειρία μας όταν πρόκειται να δώσουμε στις αποφάσεις και στις πράξεις μας την οριστική τους μορφή, το τι νοιώθουμε μετράει ακριβώς το ίδιο και συχνά περισσότερο από το τι σκεφτόμαστε. Το παρακάναμε πια με την έμφαση και τη βαρύτητα που δώσαμε στο τι είναι απόλυτα λογικό, στο τι μπορεί να μετρηθεί από το δείκτη IQ στην ανθρώπινη ζωή.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ευφυΐα δεν οδηγεί πουθενά, όταν τα συναισθήματα έχουν κλονιστεί.

Η συνεχής και αέναη βελτίωση της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι το σήμα κατατεθέν κάθε ανθρώπου που πραγματώνει μία ανοδική πορεία προσωπικής εξέλιξης. Η ευγενής «τέχνη» για μια υπέροχη Ζωή.

Βιβλιογραφία
• Feeling Smart: The Science of Emotional Intelligence by American Scientist
• Emotional intelligence and legal education.by Silver, Marjorie A. Psychology, Public Policy, and Law, Vol 5(4), Dec 1999, 1173-1203.
• Casper, Christine M. (2001). From Now on with Passion: A Guide to Emotional Intelligence. California: Cypress House.
• Goleman, Daniel. (1995). Emotional Intelligence: Why it Can Matter More than IQ. New York: Bantam Books.
• Goleman, Daniel. (1998). Working with Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.
• Walter V. Clarke Associates. (1996). Activity vector analysis: Some Applications to the Concept of Emotional Intelligence. Pittsburgh, PA: Walter V. Clarke Associates.

omorfizoi