Το κράτος των Ρως

Μια αναφορά του πολύ καλού ανταποκριτή του ραδιοφωνικού σταθμού Στο Κόκκινο στη Ρωσία, Δημήτρη Λιάτσου, για τη σημασία της Ουκρανίας και του Κιέβου για τους Ρώσους, οτι εκεί, τον 10o μ.χ. αιώνα περίπου, βρίσκεται το κράτος των Ρως, με παρακίνησε να αναζητήσω περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής.

Ευρασία

Μαύρη Θάλασσα και οι χώρες πέριξ αυτής

Το μεσαιωνικό κράτος των Ρως είναι η πρώτη επιτυχημένη απόπειρα κρατικής οργάνωσης στον ανατολικό σλαβικόχώρο. Πρωτεύουσά του ήταν το Κίεβο. Τρεις σημερινές χώρες της ανατολικής Ευρώπης (Ρωσία, Λευκορωσία,Ουκρανία) έλκουν την ιστορική καταγωγή τους από αυτό.

Η πληθυσμιακή του σύνθεση ήταν κυρίως σλαβική και δευτερευόντως στο βορρά φιννική, όμως την εξουσία (διοικητική και στρατιωτική) κρατούσαν οι Βάραγγοι Ρως, από τους οποίους η Ρωσία πήρε τη σημερινή της ονομασία. Πυρήνας του κράτους ήταν οι περιοχές πέριξ του Κιέβου και του Νόβγκοροντ. Στην εποχή της μέγιστης εξάπλωσής του εκτεινόταν από τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Βαλτική και από τα Καρπάθια μέχρι τα Ουράλια Όρη.

Το Κράτος των Ρως. Ο χάρτης είναι ανιστορικός - απεικονίζει τους βασικούς πυρήνες του κράτους και όχι την εδαφική του επικράτεια μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Πηγή wikipedia

Το κράτος των Ρως ή Ρως του Κιέβου (από τον αγγλικό όρο Kievan Rus) είναι μετεξέλιξη του Χαγανάτου των Ρως, μιας συνομοσπονδίας πόλεων - κρατών υπό βαραγγική ηγεμονία που εκτεινόταν στη σημερινή ΒΔ Ρωσία. Γύρω στο 880 μ.χ. ο ηγεμόνας του Χαγανάτου Όλεγκ (σλαβ. Олег, σκανδ. Helgi) εκδιώκει από το Δνείπερο τουςΧαζάρους (νομαδικός λαός τουρκικής καταγωγής που εισέπραττε φόρο υποτέλειας από τους κατοίκους) και ανακηρύσσει τον εαυτό του πρίγκιπα του Κιέβου. 

Από τον 9ο αιώνα ομάδες Βαράγγων Ρως, αναπτύσσοντας ένα ισχυρό πολεμικό-εμπορικό σύστημα, άρχισαν να κατεβαίνουν προς τα νότια στους υδάτινους δρόμους που ελέγχονταν από τους Χαζάρους και το προτεκτοράτο τους, τη Βουλγαρία του Βόλγα, εν μέρει σε αναζήτηση του Αραβικού ασημιού που εισέρρεε προς βορράν από τις εμπορικές ζώνες των Χαζάρων και των Βουλγάρων του Βόλγα και εν μέρει για να εμπορευθούν γούνες και προϊόντα από σίδερο.

Ο Όλεγκ ήταν διάδοχος του Ρούρικ (βάραγγος ηγέτης που μυθοποιήθηκε), για αυτό και η δυναστεία που ίδρυσε ονομαζόταν Ρουρικίδες (παιδιά του Ρούρικ). Στις τέσσερις δεκαετίες που ακολουθούν, ο Όλεγκ υποτάσσει κάθε αμφισβήτηση από τους τοπικούς πληθυσμούς. Οι Βάραγγοι αποκτούν έτσι ένα δυνατό προπύργιο στην περιοχή, απαραίτητο για το εμπόριό τους με την Κωνσταντινούπολη, αλλά και μια νέα πρωτεύουσα.

Οι Βάραγγοι είναι αρχαίος σκανδιναβικός λαός, ο οποίος έπαιξε ρόλο στην ιστορία της Ρωσίας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο ρόλος των Βαράγγων στη ρωσική ιστορία υπήρξε τόσο κομβικός, που ακόμα και το όνομα "Ρωσία" είναι βαραγγικό και όχι σλαβικό. Ασχολούνταν κυρίως με τον πόλεμο (ως μισθοφόροι), την πειρατεία και το εμπόριο.

Αρχικά ο χαρακτήρας των Βαράγγων ήταν πολεμικός, όπως των Βίκινγκ συγγενών τους. Κατοικούσαν στα εδάφη της σημερινής Δανίας και Σουηδίας, χωρίς να αναπτύξουν αξιόλογο πολιτισμό. Στο ιστορικό προσκήνιο εμφανίζονται κατά τα μέσα του 8ου αιώνα μ.Χ., όταν άρχισαν να μετακινούνται προς τα ανατολικά και τα νοτιοανατολικά ιδρύοντας τις δικές τους πόλεις πάνω στις εμπορικές οδούς του Δνείπερου και του Βόλγα.

Οι Ρως προσπάθησαν να μιμηθούν τους πλουσιότερους και πιο ανεπτυγμένους νότιους γείτονές τους, τους βυζαντινούς: εισήγαγαν το χριστιανισμό (μαζί με το γάμο του Βλαδιμήρου του Κιέβου με τη βυζαντινή πριγκίπισσα Άννα) και είχαν μόνιμες οικονομικές και πολιτιστικές επαφές με την Πόλη. 

Ο εκχριστιανισμός των Ρως από τον πρίγκιπά τους Βλαδίμηρο το 988 μ.χ. έχει σαν αιτία την καλή ζύγιση των δεδομένων: ξέρει πως η ευημερία του κράτους του περνά μέσα από τις καλές σχέσεις με το Βυζάντιο, αφού οι βυζαντινοί αφ' ενός είναι οι καλύτεροι πελάτες των προϊόντων του, αφ' ετέρου ελέγχουν τη Μαύρη Θάλασσα, επομένως την κίνηση των πλοίων από/προς το Δνείπερο, που είναι ο κύριος εμπορικός δίαυλος μεταξύ των Ρως και του έξω κόσμου.

Επιπλέον η Ορθόδοξη Εκκλησία διέθετε ήδη λειτουργικά κείμενα γραμμένα στο Κυριλλικό αλφάβητο, αλλά και ένα πλήθος μεταφράσεων ελλήνων συγγραφέων στα σλαβικά. Η ύπαρξη αυτών των μεταφράσεων φέρνει σε επαφή τους ρώσους με την ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, χωρίς να χρειασθεί να μάθουν ελληνικά. Αποκτούν έτσι το υπόβαθρο για να δημιουργήσουν τη δική τους λογοτεχνία, τέχνη και επιστήμη.

Γρήγορα όμως, οι Βάραγγοι αφομοιώθηκαν στο πολιτισμικό επίπεδο από το πληθυσμιακά υπέρτερο σλαβικό στοιχείο. Αν και παρέμειναν η άρχουσα τάξη του κράτους, η εθνική τους συνείδηση σταδιακά έγινε σλαβική. Η γλώσσα τους εξαφανίσθηκε το 13ο μ.χ. αιώνα.

Χρονολόγιο των Ρως

Χρονολογία	Από την πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (860) έως τις πρώτες αυτονομήσεις (1054)
	Έθνος αφανές, έθνος ανάριθμον, έθνος εν ανδραπόδοις ταττόμενο, άγνωστον μεν, αλλ΄από της εφ΄ ημάς στρατεία όνομα λαβόν (έθνος μυστηριώδες, πολυπληθές, που ήρθε να μας υποδουλώσει, που ήταν άγνωστο μέχρι τώρα και μάθαμε το όνομά του όταν επιτέθηκε εναντίον μας). Φωτίου, Ομιλία δευτέρα 860 μ.χ. εις την έφοδον των Ρως.
860 μ.χ.	Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από το, άγνωστο έως τότε στους βυζαντινούς, φύλο των Ρως.
862	Ο Ριούρικ ή Ρούρικ, ηγέτης των Βαράγγων - Ρως στην περιοχή της Στάραγια Λάντογκα.
863-864	Ιεραποστολικό έργο Κύριλλου και Μεθόδιου. Εκχριστιανισμός των Σλάβων της Μοραβίας και τωνΒουλγάρων.
879	Θάνατος του Ρούρικ.Τον διαδέχεται ο Όλεγκ.
882	Μεταφορά της πρωτεύουσας στο Κίεβο.
907	Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Ρώσους υπό τον Όλεγκ.
911	Βυζαντινορωσική συνθήκη που ρυθμίζει τους όρους με τους οποίους μπορούν οι Ρώσοι να εμπορεύονται στην Κωνσταντινούπολη.
941	Ήττα των Ρώσων υπό τον Ιγκόρ προ της Κωνσταντινούπολης.
944	Νέα βυζαντινορωσική εμπορική συνθήκη.
945-961	Η Όλγα ηγεμόνας του Κιέβου.
961-972	Σβιατοσλάβ.
967-969	Συμμαχία Βυζαντινών και Ρώσων εναντίον των Βουλγάρων.
969-972	Ρωσοβυζαντινός πόλεμος. Ο Ιωάννης Τσιμισκής αντιμετωπίζει επιτυχώς τον Σβιατοσλάβ, που είχε βλέψεις εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Θάνατος του τελευταίου σε ενέδρα των Πετσενέγων.
980-1019	Βλαδίμηρος.
988	Βάπτιση του Βλαδίμηρου και των Ρώσων στο Κίεβο. Γάμος του Βλαδίμηρου με την Άννα, αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄Βουλγαροκτόνου.
1019-1054	Γιαροσλάβ ο Σοφός. Κωδικοποίηση του δικαίου. Για πρώτη φορά ο ρώσος ηγεμόνας αποκαλείται «τσάρος» που προέρχεται από το λατ. Caesar. Εμφύλιοι των γιων του για την εξουσία μετά το θάνατό του.

Την αποσύνθεση του κράτους των Ρως επιταχύνουν με έμμεσο τρόπο οι Σταυροφορίες. Με τις εξελίξεις που δρομολογούνται στην ανατολική Μεσόγειο το 12ο αιώνα, οι βυζαντινοί δε μπορούν πια να αγοράζουν αφειδώς τα προϊόντα των βορείων γειτόνων τους. Έτσι ατονεί η Εμπορική Οδός Βαράγγων - Ελλήνων και συνεπακόλουθα η ανάγκη για μια ισχυρή κεντρική εξουσία, η οποία θα ελέγχει τα ποτάμια από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα, ώστε να μένει η εμπορική οδός ανοικτή.

Στην εποχή μετά το θάνατο του Γιαροσλάβου Α' του Σοφού, οι Μεγάλοι Πρίγκιπες του Κιέβου είναι μόνο τύποις αρχηγοί του κράτους των Ρως, που πια έχει θρυμματισθεί σε διάφορα πριγκιπάτα στις αρχές του 13ου αιώνα. HΜογγολική Εισβολή που ακολουθεί, δίνει τη χαριστική βολή σε ένα κράτος που είναι ήδη ετοιμοθάνατο. Με το πέρασμα του χρόνου κάθε πριγκιπάτο ακολουθεί διαφορετική πορεία, πράγμα που οδηγεί μακροπρόθεσμα στις τρεις εθνικές διαφοροποιήσεις του ανατολικού σλαβικού κόσμου που συναντάμε σήμερα: Ουκρανοί στα νότια και νοτιοδυτικά, Λευκορώσοι στα βορειοδυτικά, Ρώσοι στα βόρεια και βορειοανατολικά. 

Συνοπτικά, τα κυριότερα νέα κράτη που προέκυψαν από την αποσύνθεση του κράτους των Ρως είναι τα ακόλουθα:

Δημοκρατία του Νόβγκοροντ

Η Αγία Σοφία (1045) του Νόβγκοροντ

Από την εποχή του ενιαίου κράτους, το Νόβγκοροντ είχε το ρόλο της δεύτερης σπουδαιότερης πόλης. Όσο η ισχύς του Κιέβου αποδυναμωνόταν, τόσο μεγάλωνε η δύναμη της τοπικής ολιγαρχίας. Ήδη από το 12ο αι. η πόλη είχε δικό της αρχιεπίσκοπο και στρατιωτικό διοικητή. Σε πολιτικές δομές, το Νόβγκοροντ έμοιαζε περισσότερο με χανσεατική δυτικοευρωπαϊκή παρά με ρωσική πόλη. Επίσης η πτώση του εμπορίου με το Βυζάντιο δεν επηρέασε ιδιαίτερα την τοπική οικονομία, γιατί το εμπόριο της πόλης ήταν στραμμένο στις δυτικές χώρες. Όλα αυτά έδωσαν στη Φεουδαλική Δημοκρατία του Νόβγκορονττη δεσπόζουσα θέση στη νέα εποχή, μετά τη διάλυση του κράτους των Ρως.

Πριγκιπάτο των Βλαντίμιρ - Σούζνταλ

Κράτος που προέκυψε από τη συμμαχία των πόλεων Βλαντίμιρ και Σούζνταλ, προσπάθησε να παίξει ανεπιτυχώς το ρόλο του νέου Κιέβου. Ευνοήθηκε από την εισροή λογίων, καλλιτεχνών και εμπόρων που εγκατέλειπαν το νότο για να αποφύγουν τις επιδρομές τουρκικών φυλών, οι οποίες αναθάρρησαν από την αποσύνθεση του κράτους των Ρως. Το 1169 ο τοπικός πρίγκιπας Αντρέι Μπογκολιούμπσκι εκστράτευσε κατά του Κιέβου και εγκατέστησε εκεί πρίγκιπα τον αδελφό του. Το 1299 εγκαταστάθηκε στο Βλάντιμιρ η ιστορική αρχιεπισκοπή του Κιέβου. Από την αριστοκρατία του Πριγκιπάτου των Βλαντίμιρ - Σούζνταλ προήλθαν οι πρώτοι ηγεμόνες της Μοσχοβίας, που με τη σειρά της ήταν η μήτρα που γέννησε τη σημερινή Ρωσία.

Πριγκιπάτο του Γκάλιτς

Το πριγκιπάτο του Γκάλιτς (ενίοτε συναντάται σε ελληνικές πηγές ως Γαλικία) συγκροτήθηκε στα εδάφη νοτιοδυτικά του Κιέβου και εμπορευόταν με τους Πολωνούς, τους Ούγγρους και τους Λιθουανούς γείτονές του. Στις αρχές του 13ου αι. ο τοπικός πρίγκιπας Ρομάν Μστισλάβιτς κατέκτησε το Κίεβο και αυτοανακηρύχθηκε Μέγας Δούκας των Ρως του Κιέβου. Ο γιος του Δανιήλ ήταν ο πρώτος σλάβος βασιλιάς που ενθρονίσθηκε από πάπα, χωρίς όμως να αποσχισθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο που το 14ο αι. του απένειμε έδρα αρχιεπισκοπής. Έπαψε να υπάρχει στα μέσα του 14ου αι. όταν διαμοιράσθηκε ανάμεσα σε Πολωνούς και Λιθουανούς. Θεωρείται το πρώτο ουκρανικό κρατικό μόρφωμα.

Ιστορική αποτίμηση

Το κράτος των Ρως, αν και εκτεινόταν σε μια από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές της Ευρώπης, ήταν το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος της εποχής του αλλά και ένα από τα πιο προοδευμένα, εν μέρει χάρη και στο συγχρωτισμό του με το Βυζάντιο. Σε μια εποχή που στη Δυτ. Ευρώπη μόνο οι ευγενείς ήξεραν να γράψουν το όνομά τους, τα περισσότερα παιδιά του Κιέβου, του Νόβγκοροντ και των άλλων μεγάλων πόλεων ήταν εγγράμματα - έχουν διασωθεί μέχρι και «σκονάκια» για το σχολείο ή ερωτικά σημειώματα προς τους συμμαθητές τους.

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στα άλλα μεσαιωνικά κράτη, ο νομικός κώδικας του Γιαροσλάβου του Σοφού έθετε φραγμούς στα βασανιστήρια ως μέθοδο ανάκρισης, δεν περιελάμβανε τη θανατική ποινή και μετέτρεπε τις περισσότερες ποινές από φυλάκιση σε πρόστιμο! Παρείχε επίσης στις γυναίκες αστικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και την κληρονομιά, καθώς και συμμετοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα. Όταν η κιεβινήΆννα Γιαροσλάβνα παντρεύθηκε το γάλλο βασιλιά Ερρίκο και εγκαταστάθηκε στο Ρενς, οι γάλλοι θεωρούσαν απίστευτο για μια γυναίκα να είναι τόσο μορφωμένη.

Η οικονομική ανάπτυξη αντανακλάται εύγλωττα στα δημογραφικά στοιχεία. Στα τέλη του 12ου αι, ενώ είχε ήδη αρχίσει η παρακμή, το Κίεβο είχε 50.000 κατοίκους, το Νόβγκοροντ 30.000 και το Τσέρνιγκοφ επίσης 30.000. Την ίδια εποχή το Λονδίνο είχε 12.000 κατοίκους και η δεύτερη μεγαλύτερη αγγλική πόλη, το Ουίντσεστερ, είχε 5.000.

Το κράτος των Ρως άφησε μια σπουδαία παρακαταθήκη. Ενοποίησε διοικητικά και πολιτισμικά μία αναρχούμενη περιφέρεια και τη μετέτρεψε σε ένα δυναμικό βασίλειο. Η εισαγωγή του χριστιανισμού δημιούργησε ένα βυζαντινό - σλαβικό κράμα, με εντυπωσιακά αποτελέσματα στον πολιτισμό και τις τέχνες. Αυτός ο πολιτισμός ήταν το υλικό πάνω στον οποίο χτίσθηκε αργότερα η Ρωσική Αυτοκρατορία.

Πηγή wikipedia

kerasiakrinoi