Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2019

Καλύτερα ανήθικος ή αμοραλιστής;





Αποτέλεσμα εικόνας για ανηθικοτητα αμοραλισμος


Στην Ηθική Φιλοσοφία, η ανηθικότητα και ο αμοραλισμός έχουν μια συγγένεια, αφού αφορούν στην μη ηθική συμπεριφορά. Ωστόσο διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους ως προς τη διερμηνεία της συμπεριφοράς αυτής.


Ανήθικος ονομάζεται αυτός που καταπατά τους ηθικούς κανόνες της κοινωνίας στην οποία ζει. Γνωρίζει τους κανόνες, τυπικά -και μάλλον υποκριτικά- τους αποδέχεται, ωστόσο δεν μπορεί να αντισταθεί μπροστά στην κατάργησή τους. Γνωρίζει το ηθικώς πρέπον, μα αδυνατεί (ή δεν επιθυμεί) να εναρμονιστεί με αυτό. Συνήθως η αιτία είναι η επικράτηση των παθών του έναντι της ηθικής του. Και όταν λέμε "πάθη" εννοούμε τη ροπή προς την ακολασία, την ακράτεια, την αδικία, την ασέβεια, την εμμονή με τον πλουτισμό, τη δύναμη, την εξουσία, την λαγνεία κλπ.
Ένας ανήθικος άνθρωπος γνωρίζει και αποδέχεται ότι είναι κακό πράγμα η κλοπή, ωστόσο, μόλις γυρίσεις την πλάτη σου είναι πιθανό να σε κλέψει.


Απ' την άλλη πλευρά, ο αμοραλιστής είναι αυτός που πράττει το κακό, αλλά δεν αισθάνεται πως καταπατά ηθικούς κανόνες, καθώς δεν αναγνωρίζει την ύπαρξή τους, την αξία τους.  Αδιαφορεί πλήρως για κάθε κοινωνική επιταγή. Δεν αναγνωρίζει τη σημασία των ηθικών αξιών, οπότε δεν τον αφορά καμία υπόδειξη περί ηθικότητας ή μη των πράξεών του. Δεν εναρμονίζεται ούτε σε θεωρητικό επίπεδο με την κοινή ηθική. Δεν αποδέχεται τους κανόνες ούτε καν υποκριτικά. 
Επομένως είναι ικανός για κάθε είδους πράξη, εφόσον δεν τον εμποδίζει τίποτε. Είναι ο άνθρωπος που δε νιώθει τύψεις μετά από κάποια πράξη ενάντια στην ηθική.


Οπότε, μεταξύ των δύο (Ανήθικου και Αμοραλιστή) ποιον θα διαλέγατε για γείτονα, συγγενή, συνάδελφο, πελάτη, προϊστάμενο, δικαστή, βουλευτή ή πρωθυπουργό;

Προσέξτε: η απάντηση "κανέναν απ' τους δύο" είναι υπεκφυγή, καθώς δεν μπορούμε να αποτρέψουμε πλήρως την ύπαρξη κακών ανθρώπων με κάποιον τρόπο στη ζωή μας και ειδικά σε θέσεις που δεν εξαρτώνται (μόνο) από εμάς.

Οπότε είμαστε αναγκασμένοι να διαλέξουμε.

Εγώ πάντως θα επέλεγα τον Ανήθικο.
Και δε θα τον επέλεγα μόνο εγώ, αλλά και οι μεγάλες μορφές της Ηθικής Φιλοσοφίας. Παραδείγματος χάριν, ο σπουδαιότερος σοφιστής Πρωταγόρας υποστήριζε (απολύτως ορθώς κατά τη γνώμη μου- οπότε θεωρήστε το και δική μου θέση) πως κάθε άνθρωπος που ζει σε μια κοινωνία έχει μία βασική υποχρέωση συμμετοχής: την αποδοχή των ηθικών της αξιών. Προσέξτε: δε λέει την τήρηση των βασικών κανόνων, αλλά την αποδοχή της ισχύος τους.
Κάθε άνθρωπος υποχρεούται να καταφάσκει στην κοινή ηθική, έστω και σε θεωρητικό επίπεδο. 
Έστω και υποκριτικά.
Διότι, ισχυρίζεται ο Πρωταγόρας, όποιος δεν αποδέχεται τους κανόνες της ηθικής, όποιος δεν καταφάσκει ούτε κατ' ελάχιστον στο αξιακό σύστημα της κοινωνίας του, είναι επικίνδυνος γι' αυτήν και πρέπει να εκδιώκεται με κάθε τρόπο ως αρρώστια της κοινωνίας.

Διότι, συνεχίζω εγώ, κάποιος που διαπράττει ένα αδίκημα αποδεχόμενος ότι είναι αδίκημα αλλά προσπαθώντας να κρύψει πως το διέπραξε δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο κάποιος που το διαπράττει χωρίς να νιώθει την ανάγκη να το κρύψει αφού δεν δέχεται πως οφείλει κάπου να απολογηθεί.
Αυτός δηλαδή λόγου χάριν που σκότωσε αποδεχόμενος ότι ο φόνος είναι κάτι κακό έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να επαναλάβει την πράξη του σε σχέση με αυτόν που δεν αποδέχεται την αποστροφή της κοινωνίας απέναντι στο φόνο (βλ. Μπρέιβικ), οπότε δεν τον εμποδίζει τίποτε απ' την επανάληψη της πράξης του.

Αποτέλεσμα εικόνας για μπρειβικ

Και όχι μόνο αυτό, αλλά σε αντίθεση με τον πρώτο (Ανήθικο) που θα διαρρήξει τα ιμάτιά του προκειμένου να αποδείξει πως "δεν σκότωσε αφού είναι καλός" και θα επιχειρήσει είτε να αποδείξει την αθωότητά του είτε να βρει ελαφρυντικά, ο δεύτερος (Αμοραλιστής) δε θα ιδρώσει να αρνηθεί την πράξη του και κυνικά θα την αποδεχτεί και θα επιχειρηματολογήσει κιόλας υπέρ της. Ή έστω θα πει: "το έκανα επειδή μπορούσα να το κάνω".
Η προσπάθεια ακόμη και του σκληρότερου δολοφόνου να απολογηθεί και να αποδείξει την αθωότητά του και άρα την ηθική του ακεραιότητα αποτελεί το μοναδικό δείγμα ότι γι' αυτόν τον άνθρωπο υπάρχει ίσως κάποια σωτηρία.
Ενώ η κυνική αδιαφορία ακόμη και του πιο ασήμαντου μικροεγκληματία να απολογηθεί, να αποσείσει από πάνω του τις ευθύνες για μια πράξη αναδεικνύει τη μηδενική ελπίδα διόρθωσής του.

Παράλληλα ο αδιαφορών για την κοινή ηθική αποτελεί και τον χειρότερο "δάσκαλο", καθώς η δημόσια περιφρόνηση των ηθών από μέρους του, καθοδηγεί τους άλλους -και ιδίως τους νέους και τα παιδιά- προς την πλήρη απαξία. 
Ενώ ο ανήθικος τουλάχιστον υποκριτικά καθοδηγεί τους άλλους προς το καλό- άλλο αν ο ίδιος διαπράττει το κακό.
Πολλοί απ' αυτούς άλλωστε που μας έδωσαν μια καλή συμβουλή, μπορεί οι ίδιοι να μην την τηρούν στη ζωή τους. Αλλά τουλάχιστον σε εμάς έκαναν καλό.
Ενώ εκείνοι που δεν αποδέχονται την έννοια του καλού, κάνουν κακό και με τις συμβουλές τους και με τις παροτρύνσεις τους για επικράτηση με κάθε μέσο.

Έλεγε ο Πρωταγόρας πως "όλοι πρέπει να παριστάνουμε ότι είμαστε καλοί, ακόμη κι αν στην πραγματικότητα δεν είμαστε". Διότι η έννοια της "Αιδούς" (σεβασμού, ντροπής, συστολής, ανάγκης αποδοχής απ' το σύνολο) αποτελεί θεμελιώδη αξία, στην οποία οφείλει να καταφάσκει κάθε άνθρωπος, αν θέλει να ζει σε μια κοινωνία.

Ο αμοραλισμός λοιπόν είναι ό,τι χειρότερο σε μια κοινωνία.
Είναι ο χειρότερος γείτονας, ο χειρότερος συγγενής, ο χειρότερος συμπολίτης, ο χειρότερος συνάδελφος, ο χειρότερος προϊστάμενος, ο χειρότερος δικαστής, ο χειρότερος πρωθυπουργός.
Γιατί αποδεχόμενος τα θεμελιώδη αξιώματα του κυνισμού πως "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα" και "αφού μπορούσα, καλά έκανα", ουσιαστικά φτύνει στα μούτρα την κοινωνία και προαναγγέλλει χωρίς αιδώ πως είναι ικανός να πράξει τα πάντα προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του και δεν ντρέπεται καθόλου γι' αυτό.

Στην πολιτική, αντίστοιχα, η έννοια του Αμοραλισμού αποκαλείται και Μακιαβελισμός, εννοώντας την πλήρη ηθική απαξία, τη χρήση κάθε θεμιτού και συνήθως αθέμιτου μέσου με σκοπό την απόκτηση ή τη διατήρηση της εξουσίας.
Αδιαφορώντας για κάθε κανόνα κοινής ηθικής, ο μακιαβελιστής είναι σε θέση να εξοντώσει πολιτικούς φίλους και αντιπάλους, κραδαίνοντας στο πλήθος τα κεφάλια τους ζητώντας να του αποδώσουν δόξα και εξουσία, παραδεχόμενος πως διέπραξε το "έγκλημα" και δεχόμενος ότι το έπραξε εν ψυχρώ και με πολιτικό κίνητρο.

Αποτέλεσμα εικόνας για μακιαβελι

Δεν ξέρω γιατί τα έγραψα όλα αυτά.
Α, ναι!
Τα έγραψα ίσως ακούγοντας κάποιον πρωθυπουργό κάποιας χώρας -μακρινής ίσως απ' τη δική μας- να καταγγέλλει ανερυθρίαστα ως ανήθικη μια ενδεχόμενη πράξη (διάλυση Βουλής λόγω μη εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας) που μπορεί να του στερήσει την εξουσία στο μέλλον, ενώ την ίδια ακριβώς πράξη διέπραξε ο ίδιος πριν μόλις 4,5 χρόνια προκειμένου να αποκτήσει την εξουσία!
Κι όταν οι αντίπαλοί του τον έψεξαν για αυτήν την ασυνέπεια, απάντησε με το ανατριχιαστικό: "αφού βάσει Συντάγματος μπορούσα, το έκανα".
Και κάπου εκεί ο Μακιαβέλι γύρισε τρεις βόλτες στον τάφο του.

Τη μεθεπόμενη ημέρα έδωσε θέσεις υπουργών σε ανθρώπους που μέχρι πριν τρεις μήνες τον αποκαλούσαν "μεγαλύτερο απατεώνα όλων των εποχών". Αλλά αυτόν δεν τον ενοχλεί. Δεν χτυπάει ενοχλητικά σε τίποτα μέσα του. Δεν αισθάνεται μέσα του προσβεβλημένος όταν τον αποκαλούν απατεώνα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα μέσα του. 
Πώς άλλωστε να 'χει κάτι μέσα του ένας άνθρωπος που μέσες-άκρες δηλώνει: "εντάξει μπορεί να μαι ψεύτης, αλλά τουλάχιστον δεν είμαι κλέφτης";
Πώς μπορεί ένας άνθρωπος και δη ένας πολιτικός να παραδέχεται ουσιαστικά ότι είναι ψεύτης;
Πώς μπορεί να μην νιώθει την ευθιξία να μην επιζητεί συνεργασία με ανθρώπους που τον αποκαλούν απατεώνα;
Μα τι άνθρωπος είναι αυτός τελοσπάντων;
Τι κυλάει μέσα του; 



Είναι ο ίδιος άνθρωπος που δεν αισθάνεται ντροπή που όλοι τον θυμόμαστε προ (όχι πολλών) ετών να δηλώνει ευθαρσώς πως δε βρίσκει κάτι κακό στις μολότωφ και ότι "το θέμα είναι από ποια πλευρά βρίσκεσαι", να αποκαλεί "χούντα" ακόμη και την απλή παρουσία αστυνομίας ή κυκγλιδωμάτων σε διαδηλώσεις, να οργανώνει περικύκλωση του Κοινοβουλίου τρεις φορές μέσα σ' ένα έτος, να εξαπολύει ταγματα εφόδου για να επιτίθενται στους αντιπάλους του ακόμη και όταν βρίσκονταν στο δρόμο, σε μια ταβέρνα ή σε μια συγκέντρωση και να προπηλακίζουν τον ανώτατο άρχοντα της χώρας στην εθνική παρέλαση...
...ενώ τώρα ο ίδιος άνθρωπος καταγγέλλει ως φασίστα και ακροδεξιό όποιον διαδηλώνει εναντίον του, εγκαλεί για αντιθεσμικότητα και αντιδημοκρατικότητα όποιον σε δημόσιο χώρο καταφερθεί εναντίον του και φυσικά εξαπολύει επίθεση με την (καλή τώρα πια) αστυνομία ενάντια σε συλλαλητήριο που δεν ήταν της αρεσκείας του επικαλούμενος σχέδια εκτροπής και εισβολής ακραίων στη Βουλή- σχεδίων που ο ίδιος συνέτασσε προ εξουσίας.


Και δε λέω πως είναι ο πρώτος πολιτικός που αθετεί το λόγο του.
Είναι που δεν έχει τη στοιχειώδη έστω ηθική να πει για κάτι μια συγνώμη ρε γαμώτο.
Μια συγνώμη.
Ένα "έκανα λάθος: τον αδίκησα αυτόν".
"Τον αδίκησα αυτόν που τον έλεγα προδότη, γερμανοτσολιά, Μερκελιστή. Τώρα που είδα την εξουσία, κατάλαβα ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα".
Όχι!
Αυτός ΚΑΙ γίνεται το σκυλάκι της Μέρκελ ΚΑΙ συνεχίζει να αποκαλεί μερκελιστές τους προηγούμενους!
Είναι πραγματικά αδιανόητη η περίπτωσή του.

Μα δεν αισθάνεται ντροπή;
Μα δεν τον ενοχλεί ο (αυτο)εξευτελισμός;
Και καλά αυτός. 
Οι συνοδοιπόροι του;
Ούτε αυτοί αισθάνονται κάποια ντροπή;
Που ζητωκραυγάζουν σε κάθε του ραδιουργία, σε κάθε του ανοσιούργημα;
(αν και αυτό ίσως να εξηγείται από την παλαιά Κατσιφάρειο ρήση περί γνωριμίας μόνο με... τον θυρωρό της πολυκατοικίας)

Και το χειρότερο;
Οι οπαδοί του!
Εκπαίδευσε κι αυτούς στον αμοραλισμό, με αποτέλεσμα να αποδέχονται κάθε οβιδιακή του μεταμόρφωση, κάθε ανακολουθία του, κάθε ατιμία του, κάθε ραδιουργία του, χασκογελώντας μπροστά στα χιλιάδες τεκμήρια της ανακολουθίας του και της αναισχυντίας του.
Εκπαιδεύτηκαν σε μια συμπεριφορά όπου όλα επιτρέπονται (και κάπου εδώ ξεροβήχει ο Ντοστογέφσκι).
Οι ίδιοι οι οπαδοί θα προστρέξουν σε λίγους μήνες να επιβραβεύσουν τον αμοραλισμό του ηγέτη τους, χωρίς ούτε οι ίδιοι να αισθάνονται την ανάγκη να κάνουν αυτοκριτική για όσα έλεγαν προηγουμένως και να ζητήσουν μια γαμημένη συγνώμη απ' όσους έβριζαν, ξέσκιζαν και δολοφονούσαν ηθικά τα προηγούμενα χρόνια.

Ο κακός πολιτικός, έλεγε ο Αριστοτέλης, είναι αυτός που αποτυγχάνει να οδηγήσει τους πολίτες στην αρετή.
Ε, λοιπόν εδώ έχουμε τον ορισμό του κακού πολιτικού, ο οποίος διαμορφώνει κακούς πολίτες.


Ο πρωθυπουργός αυτής της μακρινής σε μας χώρας μαζί με την κουστωδία του φανερώνουν το ποιόν τους, ισχυριζόμενοι ότι όλα αυτά τα ηθικά δεν έχουν καμία σημασία και ότι με μια αυξησούλα ή ένα επιδοματάκι όλοι θα τα ξεχάσουν.
Νομιμοποιώντας έτσι τον αμοραλισμό: δεν έχει σημασία τίποτα, παρά μόνο ο σκοπός: η εξουσία.
Με κάθε τρόπο.

Ο -κάθε είδους και κάθε επιθετικού προσδιορισμού- μηδενισμός, η αναισχυντία, η αναισθησία, ο μακιαβελισμός, ο χαμαιλεοντισμός και ο αριβισμός συγκεντρώνονται μαζί σε ένα μπουκάλι που γράφει στην ετικέτα του: Αμοραλισμός.
Και είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να σου τύχει.
toixo-toixo

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου