Σάββατο 5 Μαΐου 2018

Στην Ελλάδα η σύγχρονη υδατοκαλλιέργεια έχει μέλλον

Η Υδατοκαλλιέργεια στην χώρα μας έχει αναπτυχθεί με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, και αρκετοί την χαρακτηρίζουν ως ‘γαλάζια επανάσταση’.
Οι θαλασσοκαλλιέργειες, τη δεκαετία του 80, έδωσαν εντυπωσιακά αποτελέσματα, με την παραγωγή φρέσκου και φθηνού ψαριού.
Όλες οι μονάδες πάχυνσης θαλάσσιων ψαριών λειτουργούν με τη μέθοδο εκτροφής των κλουβιών ανοικτής θάλασσας, σε απόσταση 1 με 4 km από την ξηρά, το βάθος του νερού είναι από 18 – 70 m και υπάρχει μεγάλη απόσταση (περίπου 2 km) μεταξύ τους.
Η μέθοδος αυτή θεωρείται ότι προκαλεί τις λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον .
Τα  εκκολαπτήρια θαλάσσιων ψαριών λειτουργούν σε παραλιακές περιοχές γεωργικής ζώνης. Η μονάδα εκτροφής γαρίδων είναι μοναδική στο είδος της στη Μεσόγειο λόγω της βιοτεχνολογίας που έχει αναπτύξει, και η εκτροφή γίνεται σε χερσαίες δεξαμενές.
Τα σημαντικότερα είδη θαλάσσιων ψαριών που καλλιεργούνται είναι η τσιπούρα ,τα μύδια ,τα στρείδια, το λαυράκι και ο ερυθρός τόνος. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργείται το μυτάκι , το φαγκρί και το λυθρίνι .
Η υδατοκαλλιέργεια γλυκού νερού χαρακτηρίζεται από μικρή παραγωγή και παρουσιάζει λιγότερες προοπτικές ανάπτυξης, σε σχέση με τη θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια, βασικά λόγω της έλλειψης νερού.
Επικεντρώνεται στην καλλιέργεια ιριδίζουσας πέστροφας σε δεξαμενές, ως επί το πλείστον από μπετόν, με νερό πηγών και ρυακιών.
Επίσης, υπάρχουν και μικρές μονάδες παραγωγής διακοσμητικών ψαριών. Τα κυριότερα είδη που καλλιεργούνται είναι χρυσόψαρα και διακοσμητικοί κυπρίνοι.
Ας δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά την υδατοκαλλιέργεια
Η πρώτη μορφή υδατοκαλλιέργειας που εφαρμόστηκε έγινε με την παγίδευση των άγριων υδρόβιων ζώωνμέσα σε λιμνοθάλασσες, υδάτινες λεκάνες ή αβαθείς μικρές λίμνες, έτσι ώστε να είναι διαθέσιμα οποιαδήποτε στιγμή. Αυτή η μορφή εκτροφής χρονολογείται από τη νεολιθική εποχή,  4.000 χρόνια πριν.
Το δεύτερο στάδιο εξέλιξης της υδατοκαλλιέργειας είχε ως επίκεντρο την προσπάθεια να μην βασίζεται πλέον ο άνθρωπος αποκλειστικά στη φύση, αλλά να διαμορφώσει ένα υδάτινο περιβάλλον που να ευνοεί την ανάπτυξη πληθυσμών ιχθύων, μαλακίων και μαλακόστρακων.
Η πιο εξελιγμένη μορφή αυτής της υδατοκαλλιέργειας είναι η εκτροφή κυπρίνων σε λίμνες που εφαρμόστηκε στην Κίνα, για την οποία υπάρχει αναφορά στη διάσημη συνθήκη του Fan-Li που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα π.Χ.
Στην Ευρώπη είχαν αναπτυχθεί ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή μέθοδοι διατήρησης των στρειδιών .
Οι τεχνικές ιχθυοκαλλιέργειας σε υδάτινες λεκάνες άρχισαν πάντως ουσιαστικά να αναπτύσσονται τον Μεσαίωνα, κατά κύριο λόγο μέσα στα μοναστήρια.
Η εκτροφή ιχθύων σε υφάλμυρο νερό χρονολογείται επίσης από τον Μεσαίωνα, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να διαμορφώνουν κατάλληλα τις λιμνοθάλασσες και τις παράκτιες λίμνες έτσι ώστε να διατηρούν σε αυτές τα ψάρια που έφερνε το ρεύμα όπως λαβράκια, τσιπούρες και κέφαλους, συνήθως εναλλάξ με την παραγωγή αλατιού.
Αυτές οι αρχαίες πρακτικές υδατοκαλλιέργειας εφαρμόζονται ακόμη και σήμερα .
Η παραδοσιακή εκτατική ιχθυοκαλλιέργειας, εφαρμόζεται από τη Λαπωνία μέχρι την Σικελία και από το Kerry μέχρι τη Θράκη. Η παραδοσιακή εκτατική ιχθυοκαλλιέργεια συνίσταται ουσιαστικά στη συντήρηση των (φυσικών ή τεχνητών) λιμνών και των λιμνοθαλασσών κατά τρόπο ώστε να ευνοείται η ανάπτυξη της υδρόβιας πανίδας. Κάθε χειμώνα, τα ύδατα καθαρίζονται και εμπλουτίζονται με λιπάσματα ώστε να τονωθεί η υδρόβια βλάστηση και, κατά συνέπεια, να ενισχυθεί η παρουσία μικροοργανισμών, μικρών μαλακίων και μαλακόστρακων, προνυμφών και σκουληκιών που αποτελούν τη βάση της διατροφικής πυραμίδας των υδρόβιων ζώων.
Τα είδη που εκτρέφονται στις ιχθυοκαλλιέργειες γλυκού νερού είναι, η πέστροφα, ο αρκτοσαλβελίνος, το χέλι, το ποταμολάβρακο, η τούρνα και διάφορα είδη κυπρίνων, γατόψαρων, στουριονών, ποταμοκαραβίδων και βατράχων.
Η κογχυλιοκαλλιέργεια 

Η κογχυλοκαλλιέργεια, δηλαδή η εκτροφή κοχυλιών, εξακολουθεί να αποτελεί δραστηριότητα εκτατικής εκτροφής. Βασίζεται σε εκπροσώπους των διαφόρων ειδών οι οποίοι γεννιούνται με φυσικό τρόπο. Η εκτροφή στρειδιών (οστρεοκαλλιέργεια) και μυδιών (μυτιλοκαλλιέργεια) είναι πολύ παλιές καλλιέργειες των οποίων οι ρίζες εντοπίζονται στην αρχαιότητα.
Στην Ευρώπη εκτρέφονται και άλλα είδη οστρακοειδών όπως τα κυδώνια, οι μεθύστρες, τα μεγάλα χτένια, και τα αυτιά της θάλασσας.
Η εκτροφή του κυδωνιού είναι πιο πρόσφατη σε σχέση με την εκτροφή στρειδιών και μυδιών. Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, όταν σταμάτησε να ενθαρρύνεται η αλιεία από την ακτή. Η αναπαραγωγή γίνεται με φυσικό τρόπο στις τοποθεσίες παραγωγής ή με ελεγχόμενο τρόπο στα εκκολαπτήρια. Για να μεγαλώσει, ο γόνος τοποθετείται μέσα σε λεκάνες στον πάτο δεξαμενών γεμάτων με θαλασσινό νερό .. Μετά από τρεις μήνες, τα νεαρά κυδώνια διασπείρονται στην παλιρροιακή ζώνη (Νορμανδία, Βρετάνη, Κανταβρία, Γαλικία) ή μέσα στις λιμνοθάλασσες (Poitou-Charentes, Emilia Romagna, Veneto), και συλλέγονται δύο χρόνια αργότερα.
Το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής παραγωγής προέρχεται από την Ιταλία.
Η ημι-εκτατική υδατοκαλλιέργεια
Η παραδοσιακή πολυκαλλιέργεια σε λίμνες και λιμνοθάλασσες εξελίσσεται διαρκώς προς περισσότερο συγκεκριμένους τρόπους παραγωγής που χαρακτηρίζονται ως ημι-εκτατική υδατοκαλλιέργεια. Οι παραγωγοί δεν αρκούνται πια στο να ενισχύουν τη φυσική ανάπτυξη της λίμνης ή της λιμνοθάλασσας, αλλά βοηθούν τη φύση εισάγοντας στις υδάτινες λεκάνες ιχθύδια που έχουν γεννηθεί σε εκκολαπτήρια και χορηγώντας συμπληρώματα διατροφής. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκτροφή κυπρίνων σε λίμνες.
Η ιχθυδιογονία εποικισμού
Στη φύση, τα ψάρια απελευθερώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες αυγών εκ των οποίων μερικά μόνο, κατορθώνουν να ενηλικιωθούν αφού γλιτώσουν από τους θηρευτές, τις ασθένειες, την έλλειψη τροφής, τη ρύπανση, τα θερμικά σοκ, κτλ. Ο ρόλος του εκκολαπτηρίου δεν συνίσταται μόνο στη γονιμοποίηση των αυγών, αλλά και στον έλεγχο όλων των παραμέτρων που θα επιτρέψουν στον μέγιστο δυνατό αριθμό ατόμων να φτάσουν στο στάδιο της ενηλικίωσης, προκειμένου να ελευθερωθούν στο φυσικό περιβάλλον με καλές πιθανότητες επιβίωσης.
Η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια σε γλυκά ύδατα
Οι εγκαταστάσεις εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας σε γλυκά ύδατα αποτελούνται συνήθως από πολλές ορθογώνιες δεξαμενές από σκυρόδεμα, διαφόρων μεγεθών και βαθών, ώστε να καλύπτονται τα διάφορα στάδια ανάπτυξης των ιχθύων. Οι δεξαμενές αυτές τροφοδοτούνται μέσω ενός αυλακιού το οποίο συλλέγει το νερό του ποταμού στα ανάντη και το επιστρέφει στο ποτάμι στα κατάντη αφού πρώτα διέλθει από όλες τις δεξαμενές. Αυτό είναι το λεγόμενο σύστημα συνεχούς ροής.
Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι επιδόσεις της υδατοκαλλιέργειας παραμένουν περιορισμένες λόγω της ακατάλληλης ουσιαστικά τροφής, που αποτελούταν ως επί το πλείστον από μη μεταποιημένα κατάλοιπα ιχθύων.
Διαπιστώνεται ακόμη ότι κάθε είδος χρειάζεται όχι μόνο ειδική τροφή, αλλά και διαφορετική σε κάθε στάδιο της εξέλιξής του. Πολλές προνύμφες τρέφονται μόνο με ζωντανό πλαγκτόν, το οποίο πρέπει να παράγεται σε συνθήκες αιχμαλωσίας προστατευμένο από μικρόβια και ιούς. Το σύστημα συνεχούς ροής παραχωρεί σταδιακά τη θέση του στα συστήματα ανακυκλοφορίας του νερού.
Στα συστήματα αυτά, το νερό παραμένει σε κλειστό κύκλωμα και ανακυκλώνεται για να μπορεί να «ανακυκλοφορεί» στις δεξαμενές, μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου σωληνώσεων.
Μεταξύ των πλεονεκτημάτων αυτού του συστήματος συγκαταλέγεται η απομόνωσή του από το εξωτερικό περιβάλλον, γεγονός που επιτρέπει τον έλεγχο όλων των παραμέτρων του νερού: θερμοκρασία, οξύτητα, αλατότητα και απολύμανση. Επιτρέπει ακόμη την επεξεργασία των οργανικών καταλοίπων πριν από την τελική απόρριψή τους στη φύση.
Το μειονέκτημα αυτού του συστήματος, πέρα από το κόστος της επένδυσης, είναι το ενεργειακό του κόστος και η εξάρτησή του από περίπλοκα τεχνολογικά συστήματα.
Η ανακυκλοφορία δεν είναι πρόσφατη ανακάλυψη. Χρησιμοποιείται από πολύ παλιά ήδη στα ενυδρεία και στα εκκολαπτήρια.
Η εντατική θαλασσοκαλλιέργεια
Τη δεκαετία του 1960 κάνει την εμφάνισή της στην Ιαπωνία μια σημαντική καινοτομία στον τομέα των ιχθυοκαλλιεργειών: ο πλωτός κλωβός. Τα ψάρια διατηρούνται αιχμάλωτα μέσα σε ένα μεγάλο δίχτυ σε σχήμα θύλακα το οποίο στερεώνεται στον βυθό και συγκρατείται στην επιφάνεια από ένα ορθογώνιο ή κυκλικό πλωτό πλαίσιο, αρχικά από μπαμπού και στη συνέχεια – πολύ γρήγορα – από πλαστικό. Οι Ιάπωνες εκτρέφουν μέσα σε αυτούς τους κλωβούς μαγιάτικα και σπαρίδες.
Οι κλωβοί φτάνουν στην Ευρώπη την κατάλληλη ώρα, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, για να χρησιμοποιηθούν στη δοκιμαστική εκτροφή ενός νέου είδους: του σολομού του Ατλαντικού. Η εκκόλαψή του έχει εξελιχθεί εδώ και πολλά χρόνια και παράγει ικανό αριθμό νεαρών σολομών δηλαδή γόνων που έχουν αναπτύξει την ικανότητα να ζουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αρχίζει έτσι επομένως ταχύτατα η πάχυνση των εν λόγω νεαρών σολομών στη θάλασσα, μέσα σε πλωτούς κλωβούς, μέχρι να φτάσουν σε μέγεθος ενήλικου ιχθύος. Η ευρωπαϊκή εκτροφή σολομού εξελίσσεται σε μία από τις επιτυχίες των δεκαετιών του 1970 και του 1980. Λόγω της σπανιότητάς του, ο άγριος σολομός αποτελούσε προϊόν πολυτελείας.
Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 αναπτύσσεται μια άλλη μορφή εντατικής θαλασσοκαλλιέργειας: η θαλασσοκαλλιέργεια των πλατύψαρων. Οι πλωτοί κλωβοί δεν είναι κατάλληλοι για τα συγκεκριμένα ψάρια τα οποία ζουν σε αμμώδεις πυθμένες. Έτσι, ώθηση στην ανάπτυξη της εκτροφής του καλκανιού στην Γαλικία δίνει η χρήση δεξαμενών στην ξηρά, οι οποίες τροφοδοτούνται με θαλασσινό νερό.
Όμως, οι πρόοδοι της τεχνολογίας ανακυκλοφορίας ανοίγουν νέες προοπτικές για τη θαλασσοκαλλιέργεια στην ξηρά. Αρχίζει δοκιμαστικά η εκτροφή νέων ειδών, όπως της γλώσσας, η οποία εκτρέφεται μέσα σε πεπλατυσμένες λεκάνες τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη. Επιπλέον, η δυνατότητα ελέγχου των παραμέτρων του νερού, ιδίως δε της θερμοκρασίας του, εξασφαλίζουν την απεξάρτηση από τις κλιματικές συνθήκες.
Η θαλασσοκαλλιέργεια στην ανοιχτή θάλασσα είναι το νέο πεδίο στο οποίο στρέφουν την προσοχή τους οι έρευνες στον τομέα της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας. Όμως, οι τεχνολογικές προκλήσεις είναι τεράστιες. Η Μεσόγειος είναι μία από τις βαθύτερες θάλασσες παγκοσμίως, ενώ ο βορειοανατολικός Ατλαντικός συγκαταλέγεται μεταξύ των περιοχών με τους δυνατότερους ανέμους και τα μεγαλύτερα κύματα στον κόσμο.
Θα πρέπει να αναπτυχθούν νέα συστήματα για τον περιορισμό των ψαριών…
Ένα είναι βέβαιο πως στην Ελλάδα η σύγχρονη υδατοκαλλιέργεια έχει μέλλον  

 Ana Halkia 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου